Locations
Zeleni ekonomski razvoj
GED projekat
Sa aspekta potrošnje energije, Bosna i Hercegovina (BiH) je zemlja sa veoma visokom neefikasnošću u stambenom, nerezedencijalnom/javnom, industrijskom i uslužnom sektoru. Istovremeno, BiH ima značajan potencijal za očuvanje energije. Poboljšanje energetske efikasnosti u stambenom i javnom sektoru može doprinijeti ekonomskom razvoju zemlje i stvaranju novih radnih mjesta.
Prosječna potrošnja energije u javnim objektima u BiH je tri puta veće u odnosu na Evropsku uniju (EU), što ih svrstava u kategoriju potpuno energetski neefikasnih zgrada prema Sistemu EU za ekološko upravljanje i neovisno ocjenjivanje (Eco-Management and Audit Scheme – EMAS). Zadovoljavanje ove energetski intenzivne potrošnje javnih objekata, uključujući obrazovne, zdravstvene, kulturne, općinske i entitetske/državne institucije, zahtijeva izdvajanje značajnih finansijskih sredstava, što predstavlja izazov za već nedostatan javni budžet.
Projekat Zeleni ekonomski razvoj (GED) igra ključnu ulogu u poboljšanju energetske efikasnosti javnih objekata u BiH, čime doprinosi i ekonomskom napretku zemlje. Pored toga, projekat pomaže BiH u ispunjavanju preuzetih obaveza prema Ugovoru o energetskoj povelji (Energy Charter Treaty), koji, osim regulacije energetskog tržišta, zahtijeva izvještavanje u skladu sa svojim regulativama i direktivama.
Cilj projekta
Kreiranje povoljnih uslova za ulaganje u mjere energetske efikasnosti koje doprinosi razvoju tržišta i ekonomskom napretku BiH.
Komponente projekta
I. Jačanje institucionalnih kapaciteta
Jačanje kapaciteta zgrada sa skoro nultom potrošnjom energije
Pružanje tehničke pomoći Fondovima za zaštitu okoliša
Razvoj i jačanje tehničkih i ekonomskih kapaciteta opština, javnih objekata, javnih komunalnih preduzeća i drugih preduzeća
Razvoj aplikacije za mapiranje energetskog intenziteta i modula za praćenje i verifikaciju unutar Informacionog sistema za upravljanje energijom (Energy Management Information System - EMIS)
II. Institucionalizacija upravljanja energijom
Uvođenje EMIS-a u sve javne objekte i sisteme javne rasvjete
Jačanje kapaciteta krajnjih korisnika
III. Upostavljanje finansijskog mehanizama i zakonodavnog okvira
Podrška Fondovima za zaštitu okoliša u razvoju finansijskih mehanizama, uključujući Revolving fond, povoljne kredite i Fond za energetske usluge (Energy Service Company - ESCO)
Podrška vlastima u kreiranju podzakonskih akata u oblasti energetske efikasnosti i upravljanja energijom
IV. Provedba infrastrukturnih mjera
Primjena mjera energetske efikasnosti, mjera obnovljivih izvora energije, solarnih toplovodnih i fotonaponskih sistema u javnim objektima
Poboljšanje energetske efikasnosti u sistemima javne rasvjete
V. Podizanje svijesti javnosti
Povećanje svijesti javnosti o energetskoj efikasnosti i obnovljivim izvorima energije
VI. Instalacija obnovljivih izvora energije za domaćinstva koja nisu na električnoj mreži
Instalacija hibridnih fotonaponskih i solarnih sistema u udaljenim područjima bez pristupa struji
VII. Promocija obnovljivih izvora energije i energetske efikasnosti u malim i srednjim preduzećima (MSP)
Provedba Zelene finansijske poticajne sheme
Izrada detaljnih energetskih pregleda
Uvođenje Sistema upravljanja energijom ISO 50001/ EN 16001 u MSP
Rezultati
Od 2013. godine, kroz GED projekat su postignuti sljedeći rezultati:
U saradnji sa Fondom za zaštitu okoliša Federacije BiH, osam (8) kantona je uvelo institucionalizaciju upravljanja energijom/energetskog menadžmenta, dok je šest (6) kantona usvojilo odluku o obaveznom unosu podataka o potrošnji energije u EMIS.
U saradnji sa Fondom za zaštitu životne sredine i energetsku efikasnost Republike Srpske, upravljanje energijom je institucionalizovano u Ministarstvu prosvjete i kulture RS i Ministarstvu zdravlja i socijalne zaštite RS.
Preko 2000 osoba je obučeno za samostalno korištenje EMIS sistema.
Uspostavljen je Revolving fond za projekte energetske efikasnosti javnih objekata, MSP i sistema javne rasvjete u okviru Fonda za zaštitu okoliša FBiH, dok su u RS-u pripremljeni interni akti za operacionalizaciju Revolving Fonda pri Fondu za zaštitu životne sredine i energetsku efikasnost.
Povećan je nivo svijest javnosti o energetskoj efikasnosti, smanjenju emisija stakleničkih gasova (GHG) i korištenja obnovljivih izvora energije.
Provedeno je više od 350 detaljnih energetskih pregleda javnih objekata, kako bi se identificirale najučinkovitije mjere za poboljšanje energetske efikasnosti.
Modernizovan je sistem javne rasvjete u Maglaju, Živinicama, Bihaću, Donjem Vakufu, Ljubuškom, Širokom Brijegu i Banja Luci.
Organizovani su razni edukativni događaji i radionice sa učešćem preko 67,000 osoba.
Instalirani su fotonaponski solarni sistemi na 30 povratničkih domaćinstava u ruralnim dijelovima BiH, što im je omogućilo pristup električnoj energiji koju nisu imali prethodnih 30 godina.
Izrađena je „Studija o poboljšanju energetske efikasnosti u 1,368 domaćinstava u Kantonu Sarajevo koja koriste lica u stanju socijalne potrebe“. Studije evidentira trenutno stanje i energetske potrebe javnih i privatnih objekata u Kantonu Sarajevo koja koriste lica u stanju socijalne potrebe, s ciljem poboljšanja energetske efikasnosti ovih objekata i smanjenja štetnih emisija iz individualnih ložišta.
Izrađena je „Strategija ograničavanja korištenja uglja i ostalih čvrstih goriva u Kantonu Sarajevo za period 2023. – 2033. godine“, u cilju definisanja sveobuhvatnog i sistemskog rješenja problema kvalitete zraka u Kantonu Sarajevo, koji značajno utiče na kvalitet života građana.
Pokrenut je pilot projekt za subvencioniranje zamjene peći na ugalj i ostala čvrsta goriva sa certificiranim pećima i toplotnim pumpama u domaćinstvima u Kantonu Sarajevo, s ciljem smanjenja zagađenja zraka, posebno u naseljima gdje su dominantni izvori štetnih emisija iz ložišta na čvrsto gorivo.
Razvijena je Studija e-mobilnosti i tržišta u BiH koja istražuje ugradnju i korištenje obnovljivih izvora energije, poput solarnih fotonaponskih sistema, za punjenje električnih vozila. To će omogućiti zemlji da procjeni kratkoročni i srednjoročni tržišni potencijal i spremnost za uvođenje električnih vozila u odabrane gradove, uključujući projektovanje prateće infrastrukture za punjenje.
Razvijena je Studija o korištenju novih, troškovno-optimalnih tehnologija u MSP-ima u BiH kako bi pružila pouzdane informacije i ulazne podatke potrebne za kreiranje dugoročnih politika i finansijskih mehanizama, a s ciljem unapređenje energetske efikasnosti poslovnih procesa i aktivnosti ovih preduzeća.
Pored toga, realizovane su infrastrukturne mjere poboljšanja energetske efikasnosti u 262 javna objekta i 13 sistema javne rasvjete, što će doprinijeti:
Uštedama u javnim budžetima od preko 6.2 miliona BAM godišnje,
Smanjenju potrošnje energije u prosjeku za 59%,
Kreiranju preko 2,500 zelenih radnih mjesta,
Smanjenju emisije CO2 za oko 16,200 tona godišnje,
Poboljšanju uslova rada i boravka za preko 670,000 korisnika/ca, od čega je više od 270,000 žena.
Naredni ciljevi
- Kontinuirano poboljšanje energetske efikasnosti u javnim objektima,
- Daljnje smanjenje potrošnje energije u javnom sektoru,
- Instalacija sistema grijanja na čiste izvore energije i dodatna zamjena peći i kotlova na čvrsta goriva sa certificiranim pećima/kotlovima,
- Smanjenje GHG emisija,
- Provedba projekata energetske efikasnosti i obnovljivih izvora energije u MSP,
- Uvođenje zelenih finansijskih poticajnih shema u sektoru MSP,
- Uvođenje zelenih kriterija u javnim nabavkam u BiH,
- Instalacija fotonaponskih solarnih sistema u područjima bez pristupa elekričnoj energiji,
- Uvođenje ISO standarda upravljanja energijom u MSP, i
- Kampanje podizanja svijeti i razmjena znanja.
Više informacija o GED projektu: http://www.ged.ba/ & https://ged.exposure.co/
Trajanje projekta:
2013. - 2024.
Donator:
Vrijednost projekta:
USD 52,9 miliona
Ključni partneri:
Ministarstvo vanjske trgovine i ekonomskih odnosa BiH, Federalno ministarstvo okoliša i turizma, Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju RS, Fond za zaštitu okoliša FBiH, Fond za zaštitu životne sredine i energetsku efikasnost RS, kantonalna ministarstva, opštine/gradovi i drugi partneri.
