Фергана, 27-июнь, 2024-жыл - Алдыңкы эксперттер жана адистер бүгүн Ферганада чогулуп, Борбор жана Түштүк Азиядагы транс чек аралык сууларды башкаруунун көйгөйлөрүн жана келечегин талкуулашты. БУУнун Өнүктүрүү программасы (БУУӨП) жана суу ресурстарын башкаруунун эл аралык институту (ИВМИ) биргелешип уюштурган семинар регионалдык жана эл аралык кызыкдар тараптардын ортосунда пикир алмашуу жана мүмкүн болгон кызматташтыкты бекемдөө үчүн платформа болуп кызмат кылды.

Суу ресурстары Борбор жана Түштүк Азияда улуттук жана регионалдык деңгээлде азык-түлүк жана энергетикалык коопсуздукту камсыз кылууда маанилүү ролду ойнойт. Семинар тажрыйба алмашууга ошондой эле Борбор жана Түштүк Азия өлкөлөрүндө транс чек аралык аралык суу ресурстарын башкаруу маселелерин талкуулоого арналып, климаттын уланып жаткан өзгөрүүсүнүн жана калктын өсүшүнүн шарттарында алардын өтө зарыл экендигин баса белгиледи. 

IMWI изилдөө тобунун лидери Мэттью Маккартни мындай деп белгиледи: «Катышуучулар бул тажрыйбадан чоң пайда алып транс чек аралык сууларды башкаруу боюнча кеңири көз карашка ээ болушту. Бүгүнкү талкуулар келечектеги диалогдорго жана суу секторунда жүрүп жаткан окуу демилгелерине негиз түздү деп күтүлүүдө».

Калкынын жыштыгы менен белгилүү болгон Фергана өрөөнүнүн алсыздыгы транс чек аралык диалогдун жана кызматташтыктын маанилүүлүгүн баса белгиледи. Катышуучулар транс чек аралык бассейндердеги суу ресурстарын комплекстүү башкарууну талкуулашты. Мында өзгөчө басым Сырдарыя дарыясынын суббассейндерине жасалды. Суу кызматташтыгындагы прогресс, экологиялык технологиялар жана гендердик мамилелер негизги темалар болуп, Кыргызстан менен Өзбекстандын мисалдары суу жана климаттын өзгөрүшү боюнча глобалдык көйгөйлөрдү чечүүдөгү кызматташтыкты чагылдырган.

«Бул семинарды уюштуруу абдан өз убагында болду. Анткени транс чек аралык аралык аймактагы суу ресурстарын башкаруу көйгөйлөрүн биргелешип чечиш керек», - дейт Өзбекстандын гидрометинин өкүлү Гүлназ Хамдамова.

Семинарга Түштүк Азия өлкөлөрүнүн эксперттери да катышып, Бангладеш, Бутан, Пакистан, Индия жана Непалдан сууну башкаруу боюнча мыкты тажрыйбалары менен бөлүшүштү.

«Түштүк Азияда, башка көптөгөн аймактардагыдай эле, сууну сактоо мүмкүнчүлүгү азайып, ошол эле учурда сууга болгон талап тездик менен өсүп жатат. Бул контекстте аялдардын үн билдирүү мүмкүнчүлүгү азыраак болот. Начар пландаштырылган суу инфраструктурасы аларга эркектерге караганда көбүрөөк таасир этет. Ошондуктан, Непалда биз сууну сактоону жакшыраак пландаштыруу жана башкаруу жана аймактык кызматташтыкты жакшыртуу аркылуу суу коопсуздугун жогорулатууга багытталган саясаттар жана стратегиялар боюнча иш-аракеттерге багытталган сунуштарды илгерилетүү үстүндө иштейбиз. – деди Дилука Пиясена, Түштүк Азиядагы глобалдык суу өнөктөштүгүнүн (GWPSAS) аймактык координатору.

БУУӨП дүйнө жүзү боюнча суу ресурстарына байланыштуу бардык көйгөйлөрдү чечүүнүн үстүндө иштеп жатат жана "жаратылыш", "климат", "энергетика", "калдыктар", "инклюзивдүү өсүү" жана "кырсык коркунучун азайтуу"сыяктуу ар түрдүү тармактарда туруктуу өнүгүүнүн бардык максаттарынын алкагында суу ресурстарын практикалык башкаруу менен алектенет. Фергана өрөөнүндө БУУӨПнын "Борбордук Азиядагы климаттын өзгөрүшү жана туруктуу өнүгүү" регионалдык долбоору Фергана өрөөнүндө, Кыргыз Республикасынын, Тажикстан Республикасынын жана Өзбекстан Республикасынын транс чек аралык аймактарында туруктуулукту жана климатка туруктуу өнүгүүнү колдоого багытталган.

"Бул семинар мамлекеттин, илимий чөйрөнүн өкүлдөрү, аялдар жана өкмөттүк эмес уюмдардын ортосундагы диалог үчүн аянтча болуп калды. Дискуссиялардын жүрүшүндө суу-климаттык сектордогу кызматташуунун инновациялык моделдери каралып, ушундай көйгөйлөргө туш болгон аймактар үчүн приоритеттер бөлүндү", - деди Мирзали Асатов, Карадарыя, Сырдарыя, Амударыя дарыяларынын суу ресурстары башкармалыгынын жетекчиси.

Иш-чара БУУӨП жана ИВМИ менен биргеликте уюштурулган. Региондук деңгээлде БУУӨП жана ИВМИ транс чек аралык климаттык тобокелдиктерди башкарууда Фергана өрөөнүнүн өлкөлөрүнүн ортосундагы кызматташтыкты бекемдөө, жергиликтүү деңгээлде аракеттерди тездетүү жана климаттын өзгөрүшүнүн таасирине жамааттардын туруктуулугун жогорулатуу максатында аймактык диалогду колдоону улантат. 

ЖМК үчүн маалымат алуу үчүн төмөнкү дарекке кайрылыңыз:

Айнагүл Абдрахманова, БУУӨП Кыргызстандагы коомчулук менен байланыш боюнча кызматкери, ainagul.abdrakhmanova@undp.org

Шахноза Сафари, БУУӨП Өзбекстандагы коомчулук менен байланыш боюнча кызматкери shahnoz.zafari@undp.org

Бобиржон Абдурахманов, IWMI b.abdurakhmanov@cgiar.org дареги боюнча 

***

БУУӨП ЖӨНҮНДӨ:

БУУӨП 170 өлкөдө жана аймактарда иш алып барып, жакырчылыкты жоюуга жана теңсиздикти жана четтетүүнү кыскартууга жана өлкөлөрдүн прогрессин улантуу үчүн туруктуулукту курууга жардам берет. Кыргызстанда жана Өзбекстанда БУУӨП 30 жылдан ашуун убакыттан бери өкмөт жана калк менен өлкөнү өнүктүрүүнүн эң курч көйгөйлөрүн чечүү үчүн кызматташып келет.

IWMI жөнүндө:

Эл аралык суу ресурстарын башкаруу институту - эл аралык, өнүктүрүү үчүн изилдөө уюму, 15 өлкөдө кеңселери жана 55тен ашуун өлкөдө иштеген окумуштуулардын глобалдык тармагы бар. 30 жылдан ашуун убакыттан бери биздин изилдөөлөрдүн жыйынтыгы сууну башкаруудагы өзгөрүүлөргө алып келди. Бул социалдык жана экономикалык өнүгүүгө өбөлгө түздү. ИВМИ-бул КГМСХИ изилдөө борбору, азык-түлүк коопсуздугу үчүн глобалдык изилдөө өнөктөштүгү.