АКШдагы супермаркеттердин текчесинде кокусунан табылган кургатылган өрүктүн кадимки таңгагы социалдык тармактарда вирустук хитке айланып, кыргызстандык өндүрүүчүлөр үчүн жаңы горизонтторду ачат деп ким ойлогон? Продукциялары азыр өлкөбүздүн чегинен тышкары жерлерде да белгилүү болгон «Алтын Аймак» компаниясында дал ушундай болду.

«Алтын Аймак» сыяктуу компанияларга жардам берүү жана жалпы эле айыл чарба продукциясын экспорттоону колдоо максатында ПРООН «Эркин Консалт» ЖЧКсы менен биргеликте Баткен, Жалал-Абад жана Ысык-Көл облустарындагы кургатылган мөмө-жемиштерди жана жаңгак өндүрүүчүлөрдү колдоого багытталган жаңы долбоорду ишке ашырууда. Негизги максат – максаттуу продукцияларынын нарк чынжырларын өркүндөтүү жана Кыргызстандын компаниялардын эл аралык рыноктордо атаандаштыкка жөндөмдүүлүгүн жогорулатуу.

Кыйынчылыктар жана мүмкүнчүлүктөр

«Эркин Консалт» ЖЧКсынын эксперти Махамадимин Анарбаев Кыргызстандын кургатылган мөмөлөрү жана жаңгактары табигый даамы менен белгилүү экенин, бирок дүйнөлүк рынокто ийгиликтүү атаандашуу үчүн жергиликтүү өндүрүүчүлөр бир катар көйгөйлөрдү чечиши керектигин белгиледи:

• Бакчаларга жана өндүрүшкө сертификаттардын жоктугу: Көптөгөн фермерлерде жана кайра иштетүүчү ишканаларда керектүү сертификаттар жок, бул максаттуу продукциянын экспорттук потенциалын олуттуу төмөндөтөт.

• Начар продукциянын сапаты: Өндүрүш жана продукциянын стандарттарына туура келбегендик, рыноктун талаптарын билүүнүн чектелгендиги.

• Чектелген мүмкүнчүлүктөр: жаңы рыноктор жана заманбап сатуу ыкмалары жөнүндө маалыматтын жоктугу.

«Өндүрүштүк жайлар, убактылуу жана эскирген жабдуулар жана өндүрүштүн аз көлөмү - бул биздин өндүрүүчүлөрүбүз туш болгон көйгөйлөрдүн айрымдары гана», - дейт Анарбаев. Ал ошондой эле максаттуу өнүмдөрдү экспорттоочу компанияларды онлайн соодага жана экспорттук процесстерди башкаруу көндүмдөрүн үйрөтүү зарылдыгын белгиледи.

Өнүгүү жана туруктуулукка басым жасоо

Ачык сынактын жыйынтыгы менен долбоорго катышуу үчүн экспортко багытталган жети компания тандалып алынган. Тандоо критерийлери жогорку өнүгүү потенциалын жана олуттуу өндүрүштүк көрсөткүчтөрдү камтыган.

Максаттуу продукцияны өндүрүүчүлөрдүн керектөөлөрүн баалагандан кийин, долбоор аларга тиешелүү колдоо көрсөтөт, анын ичинде окутуу, жеке эксперттик консультациялар, жакшыртылган өндүрүш инфраструктурасы жана жаңы рынокторго чыгууга көмөк көрсөтүлөт.

«Биз өндүрүүчүлөрдүн экономикалык мүмкүнчүлүктөрүн кеңейтүүгө, инновацияларды киргизүүгө жана жогорку кошумча нарк менен максаттуу продукцияны өндүрүү үчүн технологияларды модернизациялоого умтулабыз», - деп белгилейт ПРООНдун «Борбор Азиядагы соодага көмөк көрсөтүү» долбоорунун координатору Айсулуу Мамбетказиева.

Позитивдүү перспективалар

Долбоор 100дөн кем эмес жаңы жумуш орундарын түзүүнү пландаштырууда, анын жарымынан кем эмеси аялдарга берилет. 120дан ашык дыйкан жана кайра иштетүүчү ишканалардын адистери керектүү билим жана көндүмдөрдү алышат. Гендердик теңчилик, мүмкүнчүлүгү чектелген адамдардын катышуусу жана экологиялык туруктуулук маселелерине өзгөчө көңүл бурулат. 

Демилге Финляндия өкмөтү тарабынан каржыланып, ПРООНдун «Борбор Азиядагы соодага көмөк көрсөтүү» долбоорунун алкагында ишке ашырылууда. Бул демилге Кыргызстандагы экономикалык туруктуулукту жана туруктуу өнүгүүнү чыңдоо, жергиликтүү өндүрүүчүлөргө жаңы эл аралык рынокторго чыгуу жана алардын продукциясынын сапатын жогорулатуу мүмкүнчүлүгүн камсыз кылуу боюнча маанилүү кадам болуп саналат.