БУУӨП кыргыз тилиндеги гендердик теңчилик боюнча 70 макаланы Википедия билим банкына киргизди

2023-ж., 15-May

БИШКЕК, Кыргызстан /15-май 2023 – БУУӨП Бишкек Феминисттик Демилгелери менен биргеликте Википедия үчүн кыргыз тилинде гендердик маселелер боюнча кошумча 35 макала даярдады. Буга чейин Википедияда кыргыз тилдүү аудиторияга арналып гендердик түшүнүктөр жана аялдар менен кыздардын укуктарын кеңейтүү эмне үчүн жалпы өнүгүүгө өбөлгө түзөрүн үйрөтүүгө багытталган дагы 35 макала жарыялаган. Тематикалык макалаларда Кыргызстандагы аялдар туш болгон көйгөйлөр жана өлкөдө басмырлоону жана гендердик зомбулукту жоюу боюнча көрүлүп жаткан атайын чаралар да камтылган.

«Интернет дүйнөнүн булуң-бурчунан дээрлик бардык маалыматты табууга мүмкүндүк бергенине карабастан, интернеттеги кыргыз тилдүү булактарда аялдардын укуктары тууралуу материалдар абдан аз. Ишенимдүү маалыматка жетүү аялдардын жана кыздардын укуктарын илгерилетүү үчүн абдан маанилүү. Ошондуктан, ачык булактарда жана жеткиликтүү тилде көбүрөөк материалдар керек», - дейт Википедиянын редактору Гуляим Айылчы.

«Гендердик теңчилик жана аялдардын мүмкүнчүлүктөрүн кеңейтүү» концепциясын ишке ашыруудагы көйгөйлөрдүн бири - кыргыз тилинде гендердик теңсиздик темасына тиешелүү жаңы терминдердин жана концепциялардын так берилбегендигинде. Ошондой эле, жаңы түшүнүктөрдүн жана концепциялардын Кыргызстандын практикасына жана далилдерине таянган маалыматтын жоктугу. Википедияга кыргызча маалымат жүктөө демилгеси бул боштукту толтурду: эгерде бир түшүнүк интернетте жок болсо, анда мындай көрүнүш жашоодо да жок дегенди билдирет.

«Биз Кыргызстанда гендердик теңчиликтин күн тартибин илгерилетүүнү улантып жатабыз. Бул демилге мындай жаңы концепцияларды кыргыз тилдүү аудиторияга тартуулоонун маанилүүлүгүн көрсөтөт. Жергиликтүү контекстке байланышы бар мындай тематикалык маалыматтардын интернетте жоктугунан улам же маалыматтын жетишсиздигинен кыргыз коомчулугунда да мындай маселелер жок деп кабыл алынышы мүмкүн», - дейт БУУӨПтүн Кыргызстандагы туруктуу өкүлү Луиза Чемберлен. 

БУУӨП аялдардын жана кыздардын мүмкүнчүлүктөрүн кеңейтүү аркылуу алардын укуктарын жана гендердик теңчиликти талап кылууга умтулат. Ачык онлайн булактарга мазмундуу маалыматтарды кошуу Кыргызстандын жарандарына өз укуктары жөнүндө көбүрөөк билүүгө, гендердик теңчилик жана социалдык нормалар боюнча маалымдуулугун жогорулатууга мүмкүндүк берет. Гендердик маалымдуулуктун жогорку деңгээли аялдар менен эркектердин ортосундагы өз ара түшүнүүнү жакшыртат жана социалдык өзгөрүүлөргө жана гендердик стереотиптерди жок кылууга зарыл болгон көндүмдөрдү өнүктүрүүгө жардам берет. БУУӨП бул кошкон салымы менен башкаларды дагы Википедияга аялдардын көйгөйлөрү боюнча кыргыз тилинде макалаларды жарыялоого шыктандырууда деген үмүттө.

«Учурда кыргыз тилдүү Википедияга катталган колдонуучулардын 15%ын гана аялдар түзөт, натыйжада контенттин 20%ы гана аялдар жөнүндө. Мындай көрүнүш аялдар жана кыздар акы төлөнбөгөн үй жумуштарына көбүрөөк убакыт коротуп, ыктыярчылык сыяктуу кошумча иш-чараларга убактылары калбай калгандыгын билдирет. Бул гендердик ажырымды жоюу, аялдардын тарыхка, саясатка, илимге кошкон салымдарынын көрүнүктүүлүгүн жогорулатуу жана аялдардын укуктары тууралуу көйгөйлөрдү көтөрүп чыгуу максатында, биз ыктыярчы редакторлорду кабыл алып, жеке тажрыйбабыз жана ошондой эле Википедия глобалдык фонду сунуш кылган мүмкүнчүлүктөр менен бөлүшүүгө даярбыз» , — деп кошумчалады Гуляим Айылчы.

Википедия - колдонуучулар жана администраторлор тарабынан текшерилген салмактуу жана калыс маалыматты жарыялоого мүмкүндүк берет. Бул аянтчанын артыкчылыктары – интернетте издөө системалары биринчи саптарында Википедиядагы макалаларды чыгарат, ал эми маалымат көз карандысыз колдонуучулар жана администраторлор тарабынан текшерилет. Бул өз кезегинде интернет-энциклопедияга колдонуучулардын ишениминин жогорулашына таасирин тийгизет. Кыргыз тилиндеги Википедия 2010-жылы ишке киргенден бери бүгүнкү күнгө чейин кыргыз тилинде 80 000ден ашуун макала жарыялаган. Википедия авторлорунун ичинен 8 аялдардын, жаштардын жана феминисттик уюмдардын жетекчилеринен жана кызматкерлеринен турган авторлор билимге жана маалымдуулукка салым кошуу үчүн Википедияда жарыялоо үчүн төмөндөгү макалаларды иштеп чыгышты.

Акыркы кошулган макалалар жана шилтемелер: 

  1.   Адам укуктары (link is external) 
  2.   ЛГБТ укуктары(link is external)
  3.   Активизм(link is external)
  4.    Жеке чектер(link is external) 
  5.   Жашы жете электердин никеси(link is external)
  6.   Жыныстык билим берүү(link is external)
  7.   Балдарга болгон зомбулук (link is external)
  8.   Кодулоо (link is external)
  9.   Адам укуктарын коргоочу(link is external)
  10.   Бейөкмөт уюм(link is external) 
  11.   Аялдарга карата дискриминациянын бардык формаларын жок кылуу жөнүндө конвенция(link is external) 
  12.   Гендердик теңсиздиктин индекси(link is external)
  13.   Эмгек акыда гендердик ажырым(link is external) 
  14.   Аялдын жыныс органдарын жабыркаткан операциялар(link is external)
  15.   Гендердик дискриминация(link is external) 
  16.   Гендердик стереотиптер(link is external) 
  17.   Макулдук маданияты(link is external) 
  18.   Согуш мезгилиндеги сексуалдык зордук(link is external)
  19.   Жеке бул саясий(link is external) 
  20.   Матрилиналдуулук(link is external)
  21.   Аялдардын маршы(link is external)
  22.    Суфражизм(link is external)
  23.   Интерсекционалдык феминизм (link is external) 
  24.   Киберфеминизм(link is external)   
  25.   Постмодерндик феминизм(link is external) 
  26.   Ислам феминизм(link is external)и
  27.   Радикалдык феминизм(link is external)
  28.   Бекдел(link is external) тести
  29.   Матильда эффектиси (link is external) 
  30.   Зордуктоо маданияты(link is external) 
  31.   Неопатриархат(link is external) 
  32.   Феминисттик активизм(link is external) 
  33.   Айнек шып(link is external) 
  34.   Гомофобия(link is external)
  35.  Менсплейнинг(link is external)