Proje ne hakkında?

Hızlı teknolojik gelişmelerin büyük sosyal, ekonomik ve çevresel fırsatlar sunmasına rağmen, dijital araçların ve becerilerin dengesiz dağılımı, fırsatların eşit olmamasına veya dijital uçuruma neden olmaktadır. Covid-19 pandemisi dijital araçların kullanımını artırdıkça, dijital uçurumun seviyesi de buna bağlı olarak artmıştır. Kırsal nüfus ve kadınları da kapsayan dezavantajlı gruplar bu dijital bölünmeyle daha fazla karşı karşıya kalmıştır. Nedeni ne olursa olsun, uluslararası ve ülke içi göçler, tarım arazilerinin yetersiz kullanımına ve daha az üretime, somut olmayan kültürel mirasların yetersiz korunmasına ve kırsal yoksulluğa yol açmaktadır. Göç nedeniyle özellikle gençler için işsizlik oranları artmaktadır.

E-ticaret hızla gelişmekte ve perakende satışlar içindeki payını artırmaktadır ve birçok ülkede bu pay birkaç yıl içinde ikiye katlanmıştır. Türkiye'de e-ticaret faaliyetlerinin yarısı üç ana büyükşehirde gerçekleşmektedir ve ulusal politika belgeleri dijital ticaretin hacmini genişletmeyi ve kapsayıcılığını artırmayı önceliklendirmektedir.

Bu zorluklara yanıt vermek ve 2030 gündemine ulaşmak için; küresel, ulusal ve yerel girişimler yürütülmekte, politikalar tasarlanmakta ve uygulanmaktadır. Bu çerçevede, Yarının Köyleri Projesi, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ve Trendyol tarafından kırsal alandaki eşitsizlikleri azaltmak ve toplumsal cinsiyete duyarlı dijitalleşmeyi geliştirmek için tasarlanmıştır. Proje, e-ticaret platformlarının kullanımını artırmaya, bütüncül bakış açısıyla pilot kırsal yerleşimler ve sürdürülebilir dijital merkezler oluşturmaya odaklanmaktadır.

Durum nedir?

Veriye dayalı dijital ekonomi, dengesizlikleri artırmaktadır. Dijital ekonomi ile ilintili eşitsizlikler, eşit olmayan bağlanabilirlik düzeyleri ve teknik beceriler dâhil olmak üzere çeşitli sorunlardan kaynaklanmaktadır. Bağlanabilirlik düzeyleri açısından, bölgeler ve ülkeler arasındaki internet altyapısının uygunluğu ve bağlantı hızındaki farklılıklar mekânsal olarak dijital uçuruma sebep olmaktadır. Dahası, ülkeler içinde kentsel ve kırsal alanlar aynı mekânsal dijital uçuruma sahiptir (UNCTAD, Dijital Ekonomi Raporu, 2021).

Birleşmiş Milletler’e göre, gelişmekte olan ülkelerin kendilerini veriye dayalı dijital ekonomide konumlandırmaları gerekmektedir. E-ticaret katma değeri yüksek ve gelişmekte olan bir sektördür ve verilere daha yüksek erişime sahip küresel e-ticaret platformları rekabet avantajına sahiptir. En büyük dijital platformlar, kullanıcı arayüzleri aracılığıyla veri toplama, veri iletimi, veri depolama ve veri analizi dâhil olmak üzere küresel veri değer zincirine yatırım yapmaktadır. Bu süreç, e-ticaretle ilgili tüm verilerin bu tür şirketlere ait olmasına neden olacaktır. Gelişmekte olan ülkeler, bu tür platformlara ham veri sağlayıcıları olma riskiyle karşı karşıyadır. Bu açıdan, gelişmekte olan ülke hükümetlerinin veri süreçlerine daha fazla dâhil olması gerekmektedir.

Türkiye genelinde sosyo ekonomik gelişmişlik düzeyindeki farklılıklar kentsel ve kırsal alanlar arasında oldukça yüksektir. 2022'deki son sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksi (SEGE), bölge kırsallaştıkça kalkınma düzeylerinin hızla düştüğünü göstermektedir. Bu sorunun, konumdan bağımsız olarak ülke genelinde neredeyse aynı olduğu görülmektedir. Dördüncü, beşinci ve altıncı düzey bölgeler, net göçün negatif olduğu ve işletme sayısının düşük olduğu ağırlıklı olarak kırsal bölgelerdir.

Kırsal yerleşimlerin e-ticaretteki payı oldukça düşük olup, kırsal yerleşimlerde sosyal tesislerin kurulması ekonomik tesislere göre daha önemli görülmektedir. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın YERSİS projesi kapsamındaki Kırsal Yerleşimler Saha Araştırması raporuna göre, ürün satış payı %0,5'in altında olup, ürünlerin çoğu toptancılar ve pazaryerleri aracılığıyla pazarlanmaktadır. Aynı rapor, kırsal alanda yaşayanların %40'ının üretim gibi ekonomik olanaklardan ziyade sosyal olanaklar aradığını belirtmektedir. Mobil internet bağlantısı olan kırsal yerleşimlerin payı %68,46 olarak hesaplanırken, geniş bant bağlantı %46,27'de kalmaktadır.

Misyonumuz nedir?

Küresel politikalar, dijital uçurumu kapatmaya her zamankinden daha fazla odaklanmaktadır. UNDP Dijital Stratejisi’nde dijital uçurumun iki ana nedeni bağlanabilirlik ve uygun becerilerin eksikliği olarak belirtilmektedir. Birleşmiş Milletler, 2020 yılında BM Genel Sekreteri'nin Dijital İşbirliği üzerine Üst Düzey Panelinde, dijital bağlanabilirliği artırma hedefinin altını çizmiştir. Bu sürecin ana sonucu olan The Age of Digital Interdependence (Dijital Bağımlılık Çağı) raporu, dijital kapsayıcılığı sağlamada kamu ve özel sektör arasındaki iş birliğinin öneminin altını çizmektedir. UNDP, özel sektör de dâhil olmak üzere çeşitli kaynaklardan yararlanarak toplumun dezavantajlı bölgelerinde ve dezavantajlı gruplarında dijital becerilerin artırılmasında öncü rol üstlenmektedir. UNDP, tamamlanan projelerden alınan dersler ve deneyimlerden yararlanacak ve projenin başarısı için devam eden projelerle iş birliği sağlayacaktır.

Bunu nasıl yapıyoruz?

Proje, kırsal yerleşimlerin dijitalleşme düzeylerini artırarak bu bölgelerdeki eşitsizliklere, zorluklara, sorunlara ve fırsatlara yanıt vermede öncü bir eylem olacaktır. Proje, pilot köylerde bütüncül eylemler uygulayarak kırsal yerleşimlerde sürdürülebilir ve kapsayıcı kalkınma için uzun vadeli bir perspektifin ilk aşaması olarak tasarlanmıştır.

Projenin ana hedef grupları iki farklı kitle olarak planlanmıştır: Başta kadınlar ve gençler olmak üzere pilot köylerde yaşayanlar ve girişimciler, üreticiler, çalışanlar, hizmet sağlayıcılar, kamu görevlileri, sivil toplum temsilcileri ve araştırmacılar dâhil olmak üzere dijital değer zincirindeki paydaşlar. Pilot kırsal yerleşimlerde, toplumsal cinsiyet eşitliği ve dijital uçuruma bir yanıt olarak özellikle erken yaştaki çocuklar, gençler ve kadınlara odaklanılacaktır. Erken yaşlarda dijital teknolojilere eğilim geliştiği için gençler ve çocuklar önemli görülmektedir.

Adana, Diyarbakır ve İzmir illerindeki üç pilot köyde başlatılacak olan proje ile beş yılda toplam on köye ulaşılması hedeflenmektedir. Pilot köylerde yerel ortakla iş birliği içinde dijitalleşme merkezleri kurulacaktır. Bu merkezler, proje faaliyetlerinin merkezi ve hedeflenen paydaşların buluşma noktası olarak tasarlanacak ve gerekli teknolojik ekipman ve tefrişat ile donatılacaktır. Projenin ilk yılında her köy için gelişme potansiyel olan üç odak ürün seçilecek, proje sonunda en az dokuz yerel ürün belirlenecektir. Çalıştaylar, bire bir danışmanlıklar, bilinçlendirme faaliyetleri, akıllı tarım uygulamalarını kapsayan kapasitesi geliştirme faaliyetleri gerçekleştirilecek;  e-ticaret, e-ihracat, ürün geliştirme, pazarlama, markalaşma, paketleme, finans, kalite, vb. eğitimleri verilecektir.

Değişim yönetimi mantığını, stratejik hedefleri ve ilkeleri benimseyen proje, dijital araçların etkin kullanımını sağlayarak ve gençlerin, kadınların ve dezavantajlı grupların kapasitelerini artırma yoluyla geleceğe yatırım yaparak kırsal yerleşimlerde sürdürülebilir ve kapsayıcı kalkınmayı teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda, üç çıktının elde edilmesi beklenmektedir:

1. Kırsal bölgelerde dijital köy prototiplerinin tasarlanması ve uygulamaya koyulması
2. E-ticaret için dijital gündem ve kapsayıcı modellerin tasarlanması ve uygulanması
3. Kurumsallaşma, sürdürülebilir ürün geliştirme ve dijital pazarlama konularında farkındalık yaratılması ve kapasitelerin geliştirilirmesi.

Türkiye nasıl faydalanacak?

Adana, Diyarbakır ve İzmir illerinde pilot köyler ve sonrasında dijital köyler ağı kurulacaktır. Proje, kırsal yerleşimlerin dijitalleşmesi için pilot bir faaliyeti mümkün kılacak ve yerel yönetimler ve kamu kurumları için bir vaka çalışması sağlayacaktır. Hedeflenen köylerdeki dijital merkezler, dijital teknolojileri herkes için erişilebilir hale getirecektir. Bu köylerin kurulması için kriter seti ve yol haritası hazırlanacaktır. Proje tamamlandığında pilot illerdeki yeni e-ticaret girişimcilerinin payının %60 artacağı öngörülmektedir. Ayrıca, hükümet için bir politika tavsiye aracı olarak bir beyaz kitap hazırlanacaktır. Dijital teknoloji ve becerilerin yardımıyla kırsal kalkınma, toplumun tüm kesimleri arasında gündem oluşturma, kapsamlı diyalog ve farkındalık artırma faaliyetleri ile vurgulanacaktır.