11 Temmuz 2023, New York – Küresel Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi’nin (ÇBYE) 110 ülkeye ilişkin tahminleri içeren son güncellemesi bugün Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ve Oxford Üniversitesi Oxford Yoksulluk ve İnsani Gelişme İnisiyatifi (OPHI) tarafından açıklandı. Rapor, yoksulluğun azaltılabileceğini gösteriyor. Ancak, COVID-19 salgını hakkında kapsamlı verilerin bulunmayışı, yakın gelecekteki olası resmin çizilmesini zorlaştırıyor.

Zaman boyutunda karşılaştırılabilir verilerin bulunduğu 81 ülkeye odaklanan, 2000 ila 2022 yılları arasındaki trendlerin analiz sonuçlarına göre, 15 yıl içinde 25 ülke kendi küresel ÇBYE değerlerini yarı yarıya azaltmayı başardı ve hızlı ilerlemenin mümkün olduğunu kanıtladı. Bu ülkeler arasında Kamboçya, Çin, Kongo, Honduras, Hindistan, Endonezya, Fas, Sırbistan ve Vietnam yer alıyor. 

Göze çarpan örnekler olarak, Hindistan yoksullukta kayda değer bir azaltma kaydetti; 15 yıl gibi kısa bir sürede (2005/6-19/21) 415 milyon insan yoksulluktan kurtuldu. Çin’de (2010-14, 69 milyon) ve Endonezya’da da (2012-17, 8 milyon) çok sayıda insan yoksulluktan kurtuldu.

ÇBYE’lerini 4 ila 12 yıl gibi kısa dönemlerde yarı yarıya azaltan ülkeler aynı zamanda, Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’nın 15 yılda kendi ulusal tanımlarına göre yoksulluğu yarı yarıya azaltma hedefini gerçekleştirmenin mümkün olduğunu kanıtladı. Bu nedenle, küresel ÇBYE çok boyutlu yoksulluğu aynı metodoloji ile ölçtüğünden, ulusal yoksulluk tanımını yansıtan bağlama özgü çok boyutlu yoksulluk endekslerini göz önüne almak kritik önem taşıyor.

Böylesine umut verici eğilimlere rağmen, küresel ÇBYE’nin kapsadığı 110 ülkenin çoğu için küresel salgın sonrası veriler bulunmaması, küresel salgının yoksulluk üzerindeki etkilerini anlayabilmemizi kısıtlıyor. 

İnsani Gelişme Raporu Ofisi Direktörü Pedro Conceiçâo görüşlerini şöyle ifade etti: “2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi’nin yol ortasına yaklaşırken, açıkça görüyoruz ki küresel salgın öncesinde çok boyutlu yoksulluğun azaltılmasında istikrarlı bir ilerleme vardı. Ancak, küresel salgının eğitim gibi boyutlarda olumsuz etkileri önemli ölçüdedir ve uzun dönemli sonuçları olabilir. En olumsuz etkilenen boyutları anlamak için çabalarımızı artırmak zorundayız, bu da veri toplamanın güçlendirilmesini ve yoksulluğu azaltmaya yönelik çalışmaları yeniden yoluna koyacak politikaların uygulanmasını gerektiriyor.”

Verilerin münhasıran 2021 veya 2022’de toplandığı Meksika, Madagaskar, Kamboçya, Peru ve Nijerya gibi az sayıda ülkeden yapılan çıkarımlara göre, yoksulluğu azaltma ivmesi küresel salgın esnasında da devam etmiş olabilir. Kamboçya, Peru ve Nijerya son dönemde önemli ölçüde azaltım kaydetti, bu da ilerlemenin hala mümkün olduğu ümidini veriyor. Bu ülkeler arasındaki en umut verici örnek olan Kamboçya’da, küresel salgın yılları da dahil olmak üzere 7,5 yıl içinde (2014-2021/22), yoksul insan sayısı 5,6 milyondan 2,8 milyona gerileyerek yarıya indi ve yoksulluk oranı %36,7’den %16,6’ya düştü.

Ancak dünya genelinde tüm etkilerinin hala ölçülmesi gerekiyor. Veri toplamaya verilen önemin tazelenmesiyle, küresel salgının çocuklar üzerindeki etkilerini de içerecek biçimde genel resmi daha da büyütmeliyiz. Kapsanan ülkelerin yarısından fazlasında, ya çocuk yoksulluğunda istatistiksel olarak anlamlı azalma yoktu ya da çocuklar için ÇBYE değeri en az bir dönem boyunca yetişkinlere göre daha yavaş azaldı. Bu durum, çocuk yoksulluğunun özellikle okullaşma ve yetersiz beslenme bakımından önemli bir sorun olmaya devam edeceğini gösteriyor.

“Çok boyutlu yoksulluk hakkında verilerin akıl almaz ölçüde kıt olmasını, bırakın haklı görmeyi, anlamak dahi çok zor. Dünyanın her yerinde veri tufanı var ve dijital büyümenin bir sonraki çağına hazırlanıyoruz. Buna rağmen, 1,1 milyar yoksul insanın 1 milyarı için küresel salgın sonrası durumu görmüyoruz.” diyen Oxford Üniversitesi OPHI Direktörü Sabina Alkire sözlerini şöyle sürdürdü: “Bu kesinlikle çözülebilir bir sorun; çok boyutlu yoksulluk hakkında verilerin toplanması, çoğu insanın düşündüğünden çok daha hızlı yapılabiliyor; halen kullandığımız anketlerdeki soruların yalnız %5’iyle veri toplanabiliyor. Finansörlere ve veri bilimcilere, yoksulluk verileri alanında çığır açın çağrısı yapıyoruz, böylece yoksul insanları ezen birbiriyle bağıntılı yoksunluklar gerçek zamanlı olarak izlenebilsin ve müdahale edilebilsin.”

Küresel ÇBYE hem yoksulluğun azaltılmasını izliyor hem de politikaların oluşturulmasına yönelik bilgi sağlıyor; eğitime erişim ve sağlıktan, konut, içme suyu, sanitasyon ve elektrik gibi yaşam standartlarına insanların günlük yaşamının farklı cephelerinde yoksulluğu nasıl deneyimlediklerini ortaya koyuyor. Bir yoksulluk endeksi olarak ÇBYE, yoksul insanların yaşadığı birbiriyle bağıntılı, üst üste yığılmış yoksunluklar kümesi olarak düşünülebilir; nihai amaç ise bu yoksunlukların ortadan kaldırılması. 

2023 bültenine göre, 110 ülkedeki 6,1 milyar insanın 1,1 milyarı (%18’inden biraz fazlası) ağır çok boyutlu yoksulluk içinde yaşıyor. Her 6 yoksulun 5’i Sahraaltı Afrika (534 milyon) ve Güney Asya’da (389 milyon) bulunuyor.

Tüm yoksul insanların yaklaşık üçte ikisi (730 milyon kişi), orta gelirli ülkelerde yaşıyor; bu ülkelerde harekete geçilmesi küresel yoksulluğu azaltma bakımından hayati önem taşıyor. Düşük gelirli ülkeler her ne kadar ÇBYE endeksine dahil nüfusun yalnız %10’unu oluşturuyor olsa da, dünyadaki tüm yoksul insanların %35’i bu ülkelerde yaşıyor.

18 yaş altı çocuklar, ÇBYE bakımından yoksul insanların yarısını (566 milyon) oluşturuyor. Çocuklarda yoksulluk oranı %27,7 iken, yetişkinlerde bu oran %13,4. Yoksulluk esas olarak kırsal alanları etkiliyor, tüm yoksulların %84’ü kırsalda yaşıyor. Dünyanın tüm bölgelerinde, kırsal alanlar kentsel alanlardan daha yoksul.

ÇBYE, yoksulluğun karmaşıklığına ışık tutuyor: Farklı göstergeler insanların yoksulluğu, bölgelerden ulus altı bölgelere, toplumlar arasında ve toplum içinde değişmek üzere farklı biçimlerde deneyimlemesine katkıda bulunuyor. Küresel yoksulluk hakkında verilerin güncel ve anlaşılır olmasının sağlanması, bu zorlukların aşılmasına ve daha eşit bir dünyaya doğru ilerlemeye yönelik ilk kritik adım.

* * *

2023 Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi hakkında daha fazla bilgi için: hdro.undp.org ve ophi.org.uk

*** Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi veri eksikliği nedeniyle Türkiye için hesaplanamadığından, 2023 Küresel Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi raporuna Türkiye dahil edilememiştir.

Basın iletişim:

Victor Garrido Delgado, UNDP İletişim Uzmanı, mobil telefon: +1 9179951687 | e-posta: victor.garrido.delgado@undp.org

Maya Evans | İletişim Yöneticisi, Oxford Poverty and Human Development Initiative | e-posta: maya.evans@qeh.ox.ac.uk | Skype: maya.evans3