UNDP’nin hazırladığı Kahramanmaraş'ta Kadın Mikro İşletmelerinin İyileşme Süreci ve Afet Dayanıklılığı Raporu, deprem sonrası kadın girişimcilerin ihtiyaçlarına uygun finansal programlar ve iş devamlılığı destek mekanizmalarının geliştirilmesi gerektiğini ortaya koyuyor 

Ankara, 4 Mart 2025 – Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından yayımlanan yeni rapor, 6 Şubat 2023 depremlerinin ardından Kahramanmaraş’ta kadınlara ait mikro ölçekli işletmelerin yaşadığı zorluklara ve afet sonrası toparlanma süreçlerine odaklanıyor. Rapor; kadın girişimcilerin işlerini sürdürmeleri, iş ve aile yaşamını uyumlu şekilde yürütmeleri açısından karşı karşıya oldukları yeni koşulları ve afetler karşısında iş devamlılığı için ihtiyaç duydukları destek mekanizmalarını ortaya koyuyor.

UNDP’nin İsveç Hükümeti’nin finansmanı ve Kahramanmaraş Sanayi ve Ticaret odası’nın iş birliğiyle pilot uygulama olarak Kahramanmaraş’ta gerçekleştirdiği iş sürekliliği destek programı kapsamında 257 kadın işletme sahibi desteklenmişti. 

Hazırlanan rapor kapsamında iş sürekliliği destek programına başvuruda bulunan 118 kadın işletmeciye birebir anketler yapıldı, bu anketlerin sonucunda, işletmelerin %97,5’inin ürün ve %96,6’sının üretim aracı kaybı yaşadığı, %94,9’unun geçici olarak kapandığı, %73,7’sinin iş yerini taşımak zorunda kaldığı, %71,3’ünün de tekrar taşınması gerektiği belirlendi. Katılımcıların %92,4’ü ise, afet sonrasında yeni bakım yükleri ve üstlendikleri yeni ev içi roller nedeni ile iş-aile dengesini sağlamakta zorluk çektiğini ve %93,3’ü afetin süregiden psikolojik etkilerinin işe tamamen geri dönüşlerini zorlaştırdığını ifade etti. 

Kadın İşletmeleri Desteklere Ulaşmakta Zorluk Yaşadı

Kadınlara ait mikro ölçekli işletmeler, afet sonrasında finansmana erişim, üretimin devamlılığı, üretim aracı, ürün, tedarikçi, pazar ve çalışan kaybı gibi sorunlarla karşılaştı. Çalışmaya katılan kadınların büyük çoğunluğu, afet sonrası toparlanma sürecinde hibe (%65,3) ve düşük faizli krediler (%52,5) gibi çok ihtiyaç duydukları finansal desteklere erişimlerinin sınırlı kaldığını belirtti. 

Uzun vadeli finansal desteklerin ve işletmelerin krizlere karşı daha dirençli hale gelmesi için kapsamlı dönüşüm programlarının oluşturulması gerektiğini belirten kadın girişimciler, ayrıca, kadın girişimci ağlarının geliştirilmesi, afet dayanıklılığı konusunda eğitim, farkındalık çalışmaları ile hukuki destek hizmetlerinin iş sürekliliği açısından önemini vurguladı.

Yapılan anket çalışmalarına göre UNDP’nin iş sürekliliği destek programı, yerel paydaşlarca, hızlı şekilde hayata geçirilmesi ve basitleştirilmiş başvuru süreçleri içermesi ile etkili bulundu. Kadın girişimciler ayrıca, bu programda, özellikle kadınlara ait işletmelerin hedeflenmesinin yaşadıkları karamsarlık ve kararsızlık sürecinde, onlara işlerini sürdürmeye yönelik cesaret sağladığını belirtti.

UNDP, Kahramanmaraş’ta edindiği deneyimle, iş sürekliliği destek programını yine kadınları önceliklendirerek depremden etkilenen 11 ilin tamamında uyguladı Böylece İsveç Hükümeti tarafından tahsis edilen 10 milyon ABD doları tutarındaki fon ile 2024’te depremlerden etkilenen 4.620 küçük işletmeye  finansal destek sağlamanın yanı sıra danışmanlık hizmetleri ve mesleki eğitim de verildi.

Kapsayıcı Bir İyileşme Süreci için Cinsiyet Eşitliği Gözlüğü Şart

UNDP Türkiye Temsilci Yardımcısı (Program) Mustafa Ali Yurdupak; kadınların afetlere hazırlık kapsamında ve afet sonrası toparlanma süreçlerinde daha fazla desteklenmesi gerektiğine dikkat çekerek şu açıklamada bulundu: "Kadın girişimciler, depremin yarattığı ekonomik ve toplumsal etkilerle mücadelede büyük bir direnç gösterdi. Ancak mevcut destek mekanizmaları yetersiz ve erişilebilirlik açısından ciddi engeller içeriyor. Mikro işletmelerin sürdürülebilir kalkınmaya katkı sağlamaya devam edebilmesi için afet dayanıklılığı ve afet sonrası toparlanmayı hedefleyen finans programlarının kaynaklarının artırılması, programlara erişimin kolaylaştırılması, dijitalleşme fırsatlarının yaygın sunumu ve toplumsal cinsiyete duyarlı kentsel altyapı ve politika çözümlerinin uygulanması gerekiyor.”

UNDP tarafından, işletmeleri afet ve karmaşık acil durumlara karşı güçlendirme odaklı uluslararası bir platform olan Connecting Business Initiative (CBI) girişimi, ve İş Dünyası İçin Hedefler Platformu (B4G) iş birliğinde hazırlanan rapor, kadınların sahip olduğu mikro işletmelerin afet sonrası toparlanma süreçlerinde karşılaştığı zorlukları ele alıyor. Raporda ayrıca,  deprem bölgesindeki kadın işletmelerinin afetlere karşı daha dayanıklı hale gelmesi için iş sürekliliği planlaması, dijitalleşme ve kriz yönetimi gibi alanlarda işletmelere ve meslek birlikleri ve iş örgütleri gibi ekosistem aktörlerine yönelik dönüşüm programlarının oluşturulmasını öneriliyor.

Daha fazla bilgi ve raporun tamamına erişim için UNDP Türkiye web sitesi ziyaret edilebilir.