Құрметті Сенат депутаттары,

Үкімет мүшелері,

Мәслихат депутаттары,

Құрметті қонақтар,

Мен үшін бұл кеңейтілген мәслихаттармен ынтымақтастық кеңесінің отырысына қатысушыларға сөз айту аса үлкен құрмет.

Мәслихаттар, жергілікті өкілдік органдар ретінде, аймақтық саясатты қалыптастыруда халықтың қажеттіліктері мен басымдықтарын ескеру бойынша маңызды рөл атқарады, азаматтар мен мемлекет арасындағы байланыстырушы буын болып табылады. Мәслихаттар туралы заң олардың негізгі өкілеттіктерін анық көрсетеді, олар бюджет пен даму, қала құрылысы және жер пайдалану, қоршаған ортаны қорғау және ресурстарды басқару, сондай-ақ әлеуметтік қолдау сияқты салаларды қамтиды. Ұлттық орнықты даму мақсаттарына қол жеткізуді бақылау жөніндегі Парламенттік комиссияның құрылуы мәслихаттардың мандатын айтарлықтай күшейтті және кеңейтті, олардың тұрақты даму саласындағы мемлекеттік саясатты іске асырудағы рөлін нығайтты.

Мәслихаттардың атқаратын әрбір қызметі 17 Орнықты даму мақсаттарымен (ОДМ) тікелей байланысты, олар азаматтардың әл-ауқаты мен өмір сүру сапасын арттыруға бағытталған — кедейлікті жоюдан бастап, климаттың өзгеруіне қарсы күреске дейін. Осылайша, ұлттық ОДМ күн тәртібіне қол жеткізу үшін жергілікті деңгейде белсенді қатысу қажет, және мәслихаттар тұрақты даму үшін қолайлы саясатты қалыптастыруда маңызды рөл атқарады.

Бүгін мен мәслихаттардың ОДМ енгізу, тұрақты аумақтық даму және халықтың қатысу бюджеті механизмі арқылы халықтың әл-ауқатын арттырудағы негізгі рөлін ерекше атап өткім келеді. Біз осы үш элементті Қазақстандағы болашақ тұрақты өңірлік дамудың негізі ретінде қарастырамыз.

Біз өңірлік дамуда Үкіметтің жұмысын толықтай қолдаймыз. Үкіметпен серіктестік аясында Абай және Ұлытау облыстарында пилоттық жобаларды іске қосуға бағытталған Өңірлік бағдарламаны жүзеге асырып жатырмыз. Үкіметтің қосымша қолдауы арқылы біз осы бастамаларды Жетісу, Қызылорда облыстары және басқа да өңірлерге кеңейтуді жоспарлап отырмыз. Бұл жобаларды жүзеге асыру, соның ішінде халықтың қатысу бюджетін пайдалану арқылы, әлеуметтік инфрақұрылымды дамытуға, жасыл технологияларға қолжетімділікті арттыруға және жергілікті халықтың әл-ауқатын көтеруге бағытталатын болады.

Өткен айда біз Абай, Солтүстік Қазақстан және Қызылорда облыстарының мәслихат депутаттарымен 2023 жылы Шілде айында БҰҰ-ға ұсынылатын Орнықты даму мақсаттары бойынша ұлттық баяндаманың үшінші кезеңі — ерікті ұлттық шолу бойынша консультациялар өткіздік.

Сонымен қатар, біз мәслихаттардың ОДМ жергілікті жоспарлауға интеграциясы бойынша әлеуетін арттыруға бағытталған тренингтер өткіздік. Біз осындай белсенді қатысуды, мазмұнды талқылауларды және жергілікті деңгейде тұрақты даму принциптеріне деген берік ықыласты көргенімізге шын жүректен қуаныштымыз.
Айта кету керек, мәслихаттар жергілікті даму жоспарларын бақылап, бекіте отырып, өңірлердің дамуы тек экономикалық өсуге бағытталған ғана емес, сонымен қатар ұзақ мерзімді тұрақтылық принциптеріне негізделген болуын қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады.

Көбінесе өңірлік даму бағдарламалары жалпы ішкі өнімнің артуына, инфрақұрылымның кеңеюіне және жұмыс орындарының ашылуына баса назар аударады, бірақ табиғи ресурстарды тиімді пайдалану және экологиялық тұрақтылық мәселелері жеткіліксіз ескерілуі мүмкін. Бұл өз кезегінде қоршаған ортаның нашарлауына, өңірлік теңсіздіктерге, инвестицияларды тиімсіз бөлуге және ақыр соңында ұзақ мерзімді экономикалық өсудің баяулауына әкеледі.
Осы мәселелерді шешу үшін мәслихаттар өңірлік даму стратегияларын әзірлеуде экологиялық, әлеуметтік және экономикалық факторларды ескеретін интеграцияланған тәсілдерді ілгерілетуі қажет.

БҰҰ Даму Бағдарламасы қазіргі уақытта Солтүстік Қазақстан облысында өңірлік дамудың жаңа тәсілін сынақтан өткізуде және инновациялық шешімдерді енгізуге қолдау көрсетуде. Егер бұл тәсіл табысты жүзеге асса, біз оны Қазақстанның өңірлік жоспарлау жүйесіне кеңейтуді жоспарлап отырмыз, бұл ауыл шаруашылығының тұрақтылығын нығайтуға, климаттың өзгеруіне бейімделуді арттыруға, жасыл жеткізу тізбектерін дамытуға және өңірлердің ұзақ мерзімді дамуына ықпал етуге мүмкіндік береді. Біз мәслихаттарды осы үдерісте серіктес ретінде белсенді қатысуға шақырамыз.

Орнықты дамудың негізгі принципі — бұл адамдарға бағытталған тиімді және жауапты басқару. Жақында қабылданған Бюджет кодексі халықтың қатысу бюджетінің құқықтық мәртебесін бекіту арқылы жергілікті бюджеттердің ашықтығын арттыру, инклюзивтілікті кеңейту және халықтың қажеттіліктерін дәл ескеру үшін жаңа мүмкіндіктер тудырады.

Бұл үдерісте мәслихаттар жетекші рөл атқаруы тиіс, халықтың қатысу бюджеті механизмдерін институционализациялауға ықпал ете отырып. Бұл азаматтарға қоғамдық ресурстарды бөлуге ғана емес, сондай-ақ жергілікті дамудың басымдықтарын анықтауға тікелей қатысуға мүмкіндік береді, бұл әділ және тұрақты басқаруды қамтамасыз етеді.

Осы бастаманы табысты жүзеге асыру үшін біз келесілерді ұсынамыз:

• Халықтың қатысу бюджетінің қазіргі цифрлық платформасын ауылдық аудандарға (аудандар мен ауылдарға) кеңейту, азаматтарға мемлекеттік шығындарды бақылауға және ұсыныстар енгізуге мүмкіндік беру арқылы ашықтықты арттыру.

• Бюджет басымдықтары бойынша қоғамдық консультациялар ұйымдастыру, мемлекеттік шығындарды жергілікті қажеттіліктерге сәйкес келтіру.

• Тұрақты даму мақсаттарына сәйкес келетін бастамаларға, мысалы, жасыл энергетика, әлеуметтік инклюзия және климаттың өзгеруіне бейімделу сияқты, жергілікті бюджеттердің үлесін арттыруды қамтамасыз ету.

Біз ауылдық аудандарда халықтың қатысу бюджетінің іске асырылуын бірлесіп әзірлеуге және сынақтан өткізуге дайынбыз, бұл болашақта осы тәжірибені басқа облыстарға таратуға мүмкіндік береді.

БҰҰ Даму Бағдарламасы сондай-ақ сіздің өкілеттіктеріңізге сәйкес мамандандырылған тренингтер ұсынуға дайын. АҚШ, Ұлыбритания және Оңтүстік Африкадан алынған ең жақсы халықаралық тәжірибелерге сүйене отырып, біз жергілікті сайланбалы органдарды қажетті құралдармен, озық әдістермен және біліммен қамтамасыз етіп, жергілікті өзін-өзі басқаруды тиімділігін арттыруға және жергілікті деңгейде өмір сүру сапасын жақсартуға көмектесеміз.

Біз сондай-ақ мәслихаттар үшін арнайы нұсқаулық әзірлеуді ұсынамыз — бұл жергілікті басқарудың негізгі аспектілерін қамтитын оқулық. Құжатта құқықтық база, бюджеттеу, стратегиялық жоспарлау, тұрақты аумақтық даму және ТДМ-ды жергілікті деңгейде іске асыру мәселелері қамтылатын болады. Бұл бастама мәслихаттардың әлеуетін нығайтуға, шешім қабылдау процестерінің сапасын арттыруға және ашықтық пен қоғамдық сенім деңгейін жақсартуға көмектеседі.

Құрметті қатысушылар,

Мәслихаттар Қазақстанның тұрақты өңірлік дамуының алдыңғы қатарында тұр. Олардың заңнамалық, бақылаушы және саяси функциялары оларға дамуды әділ, инклюзивті және тұрақты ету үшін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Олардың рөлін нығайту және әлеуетін арттыру арқылы біз тұрақты және гүлденген өңірлерді қалыптастыра аламыз.

Өңірлік деңгейде мәслихаттар Парламенттік комиссияның жұмысын қолдауда негізгі рөл атқаруы мүмкін, орнықты даму мақсаттарына қол жеткізу мониторингін өз өкілеттіктері арқылы және сайлаушылармен өзара іс-қимыл арқылы қамтамасыз етеді. Бұл байланыс каналы Парламентке тұрақты түрде құнды пікірлерді жинауға және оларды өңірлерде ОДМ іске асырылатын бағдарламалар мен құралдарда ескеруге мүмкіндік береді.

Мен бүгін қатысқан барлық өкілдерді осы басымдықтарды қолдауға және жергілікті басқаруды ұлттық прогресстің негізгі қозғаушы күші ету үшін бірлесіп жұмыс істеуге шақырамын.

Біз мәслихаттардың рөлін нығайту үшін күш-жігерімізді біріктіріп, оларды өңірлеріміздің орнықты дамуының тіректеріне айналдырайық.

Назар аударғандарыңызға рахмет!