Бүгінгі таңда энергетика секторы парниктік газдар шығарындыларының шамамен 73% көзі болып табылады және климат өзгеруінің ең нашар салдарын болдырмаудың кілті болып табылады. Қазбалы отыннан таза энергияға жаһандық ауысуға қол жеткізу біздің заманымыздың маңызды мәселесі болып табылады және 2030 жылға дейінгі күн тәртібіне қол жеткізу үшін шешуші мәнге ие.

2020 жылғы желтоқсанда Климаттық амбициялар жөніндегі саммит барысында Қазақстан Президенті Қасымжомарт Тоқаев 2060 жылға қарай көміртекті бейтараптылыққа қол жеткізу жөніндегі өршіл міндет туралы мәлімдеді. Бүгінде Қазақстан алға қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін қосымша күш-жігер жұмсауда. Қазақстандағы БҰҰ Даму бағдарламасы (БҰҰДБ) жаңа Экологиялық кодексті әзірлеу және қабылдау, «Жасыл Қазақстан» ұлттық жобасын дайындау, «Жасыл» экономикаға көшу тұжырымдамасын өзектендіру үшін көрсетілген қолдауды, сондай-ақ Париж келісімі шеңберінде халықаралық климаттық міндеттемелерді іске асырудағы қолдауды қоса алғанда, елдегі түйінді «жасыл» бастамаларға белсенді қолдау көрсетіп келеді.

Қазіргі уақытта Қазақстан көміртекті бейтарап дамудың 2060 жылға дейінгі доктринасымен (стратегиясымен) жұмыс істеуде. Негізгі шаралар қатарында: көмір өндірудің жаңа жобаларынан бас тарту және көмірді жағудан біртіндеп бас тарту (2021-2025), 2 млрд. ағаш отырғызу бағдарламасын орындау (2025), электр генерациясындағы жаңартылатын энергия көздерінің үлесін екі еселеу (2030), қатты тұрмыстық қалдықтарды жүз пайыз сұрыптау (2040), егістік жерлердің 75%-ында тұрақты ауыл шаруашылығы (2045), жеке жолаушылар көлігін жүз пайыз электрлендіру (2045), тек «жасыл» сутекті пайдалану және көмір өндірісінен  толық бас тарту және т.б.

Доктринаға енгізілген нысаналы индикаторларға қол жеткізу үшін энергетикалық көшу мен энергетикалық секторды трансформациялау шешуші рөл атқарады. Мұндай көшуді ынталандыруға бағытталған түйінді құралдардың бірі ел ішіндегі фискалдық саясатты реформалау және дәстүрлі энергетиканы субсидиялаудан бас тарту болып табылады. Еліміздің осы бағыттағы күш-жігерін қолдау мақсатында БҰҰДБ Қоршаған орта жөніндегі БҰҰ бағдарламасымен бірлесіп, PAGE бағдарламасы шеңберінде энергетика және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық секторларындағы салық-бюджеттік саясатына талдау жүргізді. Талдау энергетика және ТКШ секторларының тікелей және жанама субсидияларының мөлшерін бағалауға мүмкіндік берді, ол                 2019 жылы қайталама трансферттер түрінде 3,3 трлн. теңгеге жетті және бұл соманың шамамен 60%-ы мұнай тұтыну субсидияларына және 26%-ы көмір тұтыну субсидияларына тиесілі болды. Бүгінде БҰҰДБ сондай-ақ электр және жылу энергиясы нарығын субсидиялаудың қолданыстағы схемаларын анықтау бойынша жұмыс жүргізуде. Зерттеудің екінші кезеңі шеңберінде халықтың әлеуметтік осал топтарына атаулы көмекті ескере отырып және ұсынылатын өзгерістердің әлеуметтік, экономикалық және экологиялық әсерін бағалай отырып, экономиканың тұрақты секторларын (ЖЭК, білім беруді және т.б. дамыту) дамытуға осы субсидияларды (фискалдық кеңістікті) қайта бөлу мүмкіндігі бойынша сценарийлер ұсынылатын болады. Осылайша, «теріс» субсидиялар «таза» энергия мен тұрақты экономикаға инвестиция бола алады.  

Жаңартылатын энергия көздерін дамытуға жеке инвестицияларды жұмылдыруды БҰҰДБ «жасыл» жобаларды қолдаудың экономикалық құралдарын көрсету арқылы ынталандырады .

Қалалық инфрақұрылымда энергия тұтынуды төмендету бойынша әлеуеті жоғары жобалар бойынша пайыздық мөлшерлемені субсидиялау құралдары бірнеше жылдан бері іске асырылуда. 2020 жылы БҰҰДБ ЖЭК-тің шағын көлемді жобаларын іске асыруды ынталандыру үшін қаржылық құралдарды іске қосты. Ұсынылған қаржылық қолдау схемасы банктік қаржыландыруды пайдаланатын  және дәстүрлі энергетикамен салыстырғанда шағын ЖЭК-ті қолданудың бәсекеге қабілеттілігін арттыратын  жобаларды арзандатуға  мүмкіндік береді. Қаржылық қолдау алудың нақты белгіленген және ашық шарттары мен субсидиялардың тіркелген мөлшері шағын және орта кәсіпкерлікке барынша қаржылық қолдау алу үшін жобалар көрсеткіштерінің бұрмалану тәуекелдерін төмендетуге мүмкіндік береді.

Сондай-ақ, 2020 жылы «Даму» кәсіпкерлікті дамыту қоры» АҚ БҰҰДБ қолдауымен «Астана» халықаралық қаржы орталығының қор биржасының сауда жүйесінде «жасыл» облигацияларды сәтті орналастыруды жүзеге асырды. «Жасыл» облигациялардың шығарылуы «Дамудың» корпоративтік деңгейінде Үкімет бекіткен «жасыл» облигациялар саласындағы саясатты бекітуге мүмкіндік берді. Қолдау көрсетілетін ЖЭК жобаларынан СО2 төмендетуді есепке алу жүйесін енгізу. Шағын ЖЭК жобаларына коммерциялық банкте нысаналы «жасыл» кредиттік желілерін құру. Секьюритилендіру тетіктерін ұсына отырып, жеке инвесторлардың назарын «жасыл» жобалар жағына аудару және т. б.

Қалалық инфрақұрылымда инвестициялық төмен көміртекті жобаларды іске асыру үшін шағын және орта бизнесті қолдаудың қаржылық құралдарын әзірлеуде және тестілеуде БҰҰДБ-ның бұрыннан бар тәжірибесін серіктестер үй шаруашылықтарын газдандыру бойынша жұмыстар жүргізіліп жатқан елдің қалаларында газдандыру қарқынын жеделдетуді ынталандыру үшін қолданды.

IRENA-ның соңғы зерттеуі бойынша, 2050 жылға қарай әлемдік экономиканы декарбонизациялау құны денсаулық сақтау және білім беру жүйелерінің пайдасын ескере отырып, сегіз есе қымбат болады. Бүгінгі таңда үкіметтер инвестицияларды қайда бағыттау туралы шешім қабылдаған кезде, олардың мынадай: қазба отынды пайдаланатын салаларды ынталандыру және өткеннің сарқыншағын пайдалану немесе адамдар мен планеталар үшін инклюзивті «жасыл» экономикаға инвестиция салу сияқты таңдауы бар.