Стратегиялық жоспарлау құжаттарында ұйымдар қызметінің негізгі қағидаттары мен бағыттары баяндалады. Олар жоспарлау мен ұзақ мерзімді болжамды қарастырады, содан кейін олар нақты жол карталарына немесе іс-қимыл жоспарларына бөлінеді. Мұндай құжаттарды жасау көп күш-жігерді қажет етеді, бірақ аяқталғаннан кейін олар біреу оларды есіне алады деп күтіп, сөреде немесе веб-сайтта қалып қояды.

Мұндай маңызды құжаттардың дереу өзектілігін жоғалтуының себептерінің бірі - олар бес немесе тіпті он жыл ішінде жасалады, бұл динамикалық, құбылмалы контекстке қайшы келеді. Тұрақты өзгерістерге бейімделе білу және ұсынылған шешімдер өзекті және уақтылы екеніне сенімді болу өте маңызды.

Қазақстандағы БҰҰ Даму бағдарламасының елдік офисінде біз ұйымдастырушылық стратегияларға деген жаңа амалмен тәжірибе жасап, Елдік бағдарламаның (ҚБПҮ) өз құжатымызды – БҰҰДБ әрбір елдік кеңсесі әрбір бес жыл сайын жаңартып отыратын Стратегиялық жоспарлау құжатына «бұзып кіруді» шештік. Біздің Зертхана акселераторы командасы уақтылы, инновациялық және тиімді болып табылатын эксперименттер үшін жаңа идеяларды енгізу үшін ДСП-да анықталған басым бағыттардың әрқайсысында «бұзып кіру» процесін бастады.

Сізде қандай стратегия-құжат болса да, эксперименттік ойлауды енгізудің мақсаты – стратегияға жаңа өмір сыйлау және неғұрлам жаңа құралдар мен тәсілдерді қолдану арқылы үлкен әсер ету. Бұл процесс өзекті болып қалуға және тез өзгеретін контексте өз стратегиясы мен көзқарасын жүзеге асыруға тырысатын кез-келген ұйымға қолданылады.

Не үшін «бұзып кіру» керек?

Стратегиялық жоспарлау құжаттары көбінесе мұқият зерттеуге, проблемаларды анықтауға және оларды шешуге арналған ұсыныстарға негізделген. Осы саладағы мамандар ресми статистикалық талдауды, жаһандық бағдарлар мен іс-әрекеттерге деген ұсыныстарды қолдана отырып, стратегиялық құжаттарды әзірлеуге өз үлестерін қосады. Алайда, барлық қолжетімді ақпаратқа қарамастан, проблемалар қала береді, стратегиялар толығымен орындалмауы немесе тіпті назардан тыс қалуы мүмкін. Себебі, бұл құжаттар «НЕ?» - деген сұраққа ағымдағы және қалаулы жағдайларды сипаттау арқылы жауап береді, бірақ  осы ұсыныстарды «ҚАЛАЙ?» орындау керектігін айтпайды.

Кез-келген стратегияның маңызды бөлігі – әзірленген талдау мен іс-қимыл жоспарын қалай қолдану керектігін, проблемаларды қалай шешу керектігін және шешімдерді біздің күрделі жүйемізге қалай енгізу керектігін білу. Осы сұрақтарға жауап беру үшін идеяларды қалыптастыруға және ұйым ішінде және одан тыс пікірталастарды ынталандыруға көмектесетін шығармашылық жаттығуларды қолдана отырып, инновациялық құралдарды қолдануға болады.

Процесті қалай ұйымдастыруға болады?

-                     Қазақстандағы БҰҰДБ Зертханасының акселераторында біз стратегиялық жоспарлау құжатымызда инновацияларды енгізудің бастапқы нүктелерін табуға көмектесу үшін пысықтау процесі бойы өзімізге мынадай жетекші сұрақтарды қойдық:

-                     Жұмысқа қандай жаңа құралдар әсер етуі мүмкін?

-                     Әлеуметтік осалдықты жою үшін әріптестеріміздің кең ауқымымен қандай бағытта жұмыс істеуіміз керек?

-                     Жергілікті шешімдердің қайсысы бізге көмектесе алады?

-                     Біз қолданыстағы өзара қарым-қатынастарды қалай пайдалана аламыз және оларды неғұрлым  өзара тиімді ете аламыз?

-                     Ескеруге қажетті қандай даму үрдістері пайда болуда?

«Бұзып кіру» процесін мынадай үш қадаммен түсіндіруге болады:

1. Стратегиялық жоспарлаудың қолданыстағы құжатын талдау: бірінші қадам - қазірдің өзінде не бар екенін түсіну. Стратегияңыздың әр мәселесін бөлек пысықтау үшін өзіңізге жеткілікті (бірақ тым көп емес!) уақыт беріңіз. Зертхана акселераторы командасы бұған біздің негізгі құжаттағы басымдықтардың әрқайсысы бойынша жетіспейтін тақырыпқа ұжымдық «ақыл-ой шабуылын» өткізіп, әріптестерімен (бейінді сарапшылармен) хабарласа отырып, олардың деректерін алып, идеялар жинады. Мұндағы басты мәселе – пысықтау барысында өздерін сенімді сезіну және батыл идеяларды енгізуге дайын болу үшін бүкіл командамен кең диалог құру.

2.     Неғұрлым кең экожүйемен байланыс: сіздің ұйымыңыздың

ұжымдық ақыл-ойын қолдану өте жақсы, бірақ сонымен бірге сыртқы мүдделі тараптарды тарту маңызды. Біздің жағдайда стратегиялық басымдықтардың әрқайсысы бойынша біз белсенділерге, ҮЕҰ-ға және стартаперлерге – қажеттіліктер мен шешімдерге жақын адамдарға жүгіндік. Бұл адамдар өзекті мәселелер бойынша өз тәжірибелерімен және көзқарастарымен бөлісті, Бұл бізге ресми деректер көздерін қоғамдастықтың пікірлерімен толықтыруға мүмкіндік берді. Бұл идеялар контекстті жақсырақ түсінуге көмектесті және біздің стратегиямызды толықтыратын эксперименттер үшін жаңа идеялар берді.

3.     Процесті біртұтас және пәрменді ету. Содан кейін «идеялар үшін

мүмкіндіктерді кеңейту» үлгісін орындаңыз – жаңа шешімдер туралы кері байланыс алу үшін қауымдастық мүшелерімен жиналған идеялардың нәтижелерімен және іске асыруға арналған идеялармен бөлісіңіз. Біздің жағдайда «бұзып кіру» процесінің шарықтау шегі «Презентациялар күні» болды, онда біздің команда біз жинаған эксперименттерге арналған 12 идеяны ұсынды. Бұл іс-шараның мақсаты ықыласпен ден қоюды ояту, қатысуды ынталандыру және практикалық идеялар арқылы стратегиялық құжатты жаңарту жолдарын ұсыну болды. «Презентациялар күнінің» маңызды элементі аудиторияның ең жақсы идеяларға дауыс беруі болды. Өзара әрекеттесудің  осы кішігірім құралын ұсына отырып, қатысушылар стратегиялық құжаттың жаңа пайымдалуына үлес қосу үшін жиналды.

Осылайша, «бұзып кіру» процесі неғұрлым тиімді, жедел және өзекті ықпал етуге қол жеткізу үшін эксперименттердің идеяларын анықтаудың және енгізудің инновациялық әдісі болып табылады. Ұйым ретінде бізде көбінесе жеткілікті ақпарат бар; енді тұрақты болашаққа жету жолында алға басуымызды тездету үшін экожүйеміздің ұжымдық ақыл-ойын іске қосу керек.