زێنە عەلی ئەحمەد

نوێنەری نیشتەجێى بەرنامەی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ پەرەپێدان لە عێراق

 

عێراق، يا خاکی نێوان دوو ڕووبارەکە، چیرۆکێکی تێکەڵ لە خۆشى و ناخۆشی هەیە. ئەم عێراقەی ئێستا کاتی خۆی لانکەی شارستانیەت بووە، سۆمەری و بابلی و ئاشووری دێرینەکانی تێدا ژیاوە و یەکێك لە بەهێزترین ئیمپراتۆریەتەکانی ناوچەکە و تەنانەت جیهانیشیان دروست کردووە. من لە لوبنان گەورەبووم، نزیك عێراقە و هەمیشە گوێم لەو وتە عەرەبیە بووە کە دەڵێت:"عێراق ئەوە دەخوێنێتەوە کە میسر دەینوسێت و بەیروت چاپی دەکات." هەزارەها گەنج لە زانکۆکانی عێراقدا خوێندویانە و بە شەقامەکانیدا ڕێیان کردووە و لەسەر ڕێژگەی ڕووباری دیجلە دانیشتوون بۆ خوێندنەوە.

عێراق  بەرەو گەشەکردنی مرۆیی ڕاستەقینە و بەرجەستەكراو ئەڕۆیشت لە هەشتاكانی سەدەیی ڕابردوودا. بەڵام ئابڵوقەی ئابووری و جەنگ و ستەم و گەندەڵی و دەرکەوتنی داعش لەم دواییانەدا هەمووی بوونە هۆی داکەوتن و چۆك پێدانی ئەو وڵاتەی زۆرترین هیوای لەسەر بنیاد نرابوو لە ناوچەكەدا.

پاش ئازادکردنی عێراق لە داعش، عێراق هەوڵێكی زۆر گەورەی دا بۆ بنیادنانەوەی سیستەمەکانی حوکمڕانێتی و نۆژەنكردنەوەی ژێرخان وپشتگیریكردن لە ژیانی چین وتوێژەكانی وكۆمەڵگاكەی. لە تشرینی یەکەمی 2019 دا لە نێو ئەو هەموو ئاستەنگیەی ڕووبەڕووی عێراق بۆتەوە، گەنجان لە عێراقدا کە زیاتر لە سەدا 60 ی دانیشتوانەکەی پێکدێنن، کەوتنە سەر شەقامەکان و داوای چاکسازی بنەڕەتی لە حوکمڕانێتی و ڕێککاریەکانی دژەگەندەڵی و دەرفەتێکی ساکاریان دەکرد بۆ ستانداردێکی شایستەی ژیانکردن و هەلی کار و خزمەتگوزاریە سەرەتاییەکان. كۆرۆنا بووە هۆی زیادکردنی ئاستەنگی و نەهامەتیەکی تر بۆ قەیرانەكانی لەوڵاتەكەدا هەن.

چیرۆکی هیوا

بەلای منەوە عێراق بریتیە لە چیرۆکێکی هیوا. توانای هەیە ببێتە یەکێک لە گەشەکردووترین وڵاتانی جیهان. چەندان سەرچاوەی سەرەکی سروشتی هەیە وەکو خاکی بەپیت و نەوت و گاز و چەندانی تر. هەمەچەشنێتێکی نایابی هەیە لە ئیتنی و ئایندا کە دەکرێت ببێتە سەرچاوەی هێز بۆی، نەك ببێتە یەکێك لە هۆکارەکانی جیاکاری. عێراق گەنجی هەیە کە بەرهەمێنن و دەیانەوێت کار بکەن. هەروەها عێراق چیرۆکی سەرکەوتنی بەرنامەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەرەپێدان نیشان ئەدات، وەكو نموونەیەكی زیندوو كە ئەم ڕێکخراوە بەوپەڕی توانایانەوە کاردەکەن بۆ بنياتنان و نۆژەنكرنەوە لە هەڵومەرجێكی پاش جەنگ و ململانێدا. چیڕۆكی بەرنامەكە چیڕۆكەكەمانە كە ئێمە هەمیشە و بەردەوام ئەو ڕێکخراوەین یەکەمین بژاردەین پەنامان بۆ ببرێت و هاوبەشێتی بۆ حکومەت لە هەموو ئاستەکاندا، وە بۆ ڕێکخراوە بەخشەرە نێودەوڵەتیەکان و بۆ لایەنەکانی جێبەجێکار و بۆ کۆمەڵگەکانیش. لە ساڵی 2015 دا، زۆر پێش ئەوەی داعش بە تەواوەتی تێك بشكێت، ئێمە بەرنامەی سەقامگیریمان خستە گەڕ بۆ ناوچە ڕزگاركراوەكان. لەنێو ئەو هەموو جەنگەدا، تیمەکانمان بەردەوام کاریان دەکرد بۆ ئەوەی ژیان بەرەو ئاسایيبوون بڕوات و بۆ خستنەوە گەڕی ژێرخان و خزمەتگوزاریە سەرەكیەكان بۆ کۆمەڵگە ناوخۆیەكان.

پێنج ساڵ دواتر، ئەم بەرنامەیە بووە بەرنامەیەکی سەرەکی بەرنامەی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ پەرەپێدان، بەرپرس لە هەزارەها پڕۆژەی شیاندنەوەی ژێرخان و زامنکردنی دیان هەزار هەلی کار و بنیادنانی توانست و شەرعیەتی حکومەت و بەگەڕخستنی ژمارەیەك دەستپێشخەری بۆ بنیادننای کۆمەڵگەی بەهێزتر و گشتگیرتر. بەبێ ئەم بەرنامەی سەقامگیریە، زیاتر لە 4.6 ملیۆن هاوڵاتیی ئاوارەی عێراقی هێشتا هەر بە ئاوارەیی دەمانەوە. ئەم بەرنامەیە لەلایەن 27 بەخشەرەوە کۆمەکی دەکرێت و متمانەیەکی نایابی هەیە لەلای هاوبەشە نێودەوڵەتیەکان و حکومەت و خەڵکی عێراقیش. ئەم بەرنامەیە بریتیە لە ئامڕازێکی چوست و چالاك و بەدەنگەوەچوو وە خۆ گونجێنەر و بەرپرس و متمانەدار کە بناغەی عێراقێکی ئاوەدانتر و ئاشتیخوازتر دادەڕێژێت. عێراقێك وابکات خەڵكی بە شانازیەوە کاری تێدا بکەن!

بەرەنگاربوونەوەی پەتای ڤایرۆسی کۆرۆنا لە هێلەكانی پێشەوە

لەگەڵ بڵاوبوونەوەی كۆرۆنا دا، حکومەت لەگەڵ بەرنامەی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ پەرەپێدان كاريكردن بۆ بەهێزکردنی خزمەتگوزاریە تەندروستیە سەرەكیەكان بە تایبەتی بۆ ئەو كۆمەڵگە و دانيشتوان كە لە هەڵومەرجێكی هەژارو ولە دۆخێكی ناسك ژیان بەسەردەبەن. دووبارە ئێمە توانای بەدەنگەوەچوون و توانای دابینکردنی ئەوەی پێویستە بە خێرایی و کارایمان سەلماند و بە پتەوی پابەندی خۆمان نیشاندا بۆ پێشكەشكردنی پشتگیری پێویست بەشێوەیەكی كارمە وخێرا وبەپشتیوانیەكی تەواو لەلایەن تیمەكانەوە لە ناوچەكاندا. پاش هەڵسەنگاندنی ژمارەیەك لە دامەزراوە تەندروستیەکان لە  جۆرەها لە پارێزگا، تیمەکانمان ئێستا خەریکی بنیادنانی ژووری جیاكراوە و زانكردنی کەلوپەلی پێویستی پزیشکی و کەلوپەلی پاراستنی کەسی دابین دەکەین بۆ کارمەندانی چاودێری تەندروستی. تیمی تاقیگەی خێراكردنی پەرەپێدان سەر بە بەرنامەكەمان سەرقاڵی پشکنینی چارەسەری ناوخۆی و داهێنەرانەن كە یارمەتیدەرە لە بەرزکردنەوەی هوشیاری و کەمکردنەوەی بیرۆکەی چەقبەستووی دەربارەی ڤایرۆسەکە لە سەكۆی ئەلیكترۆنی کۆرۆنا لە عێراقدا و هەروەها لەڕێی تیمی خۆبەخشانى عێراقی. ئەمەش لەكاتێكدا كە لیژنەکانی ئاشتی ناوخۆییمان پایەی پێکەوە ژیانی کۆمەڵایەتی دامەزراند و ماندونەناسانە کاردەکەن لە کۆمەڵگەکاندا بۆ ئاسانکاری گەڕانەوەی خوازیاریی و لە هەمان کاتدا زامنکردنی یەکخستنەوەیەکی ئاسان بۆ کۆمەڵگەکانی خۆیان.

لەنێو سیستەمی نەتەوە یەكگرتووەكان لە عێراقدا ئێمە ڕۆڵێکی سەرەکیمان هەیە لە یەکخستنەوەی دەزگاکانی پەرەپێداندا. شان بە شانی پلانی ئامادەباشی ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی و پلانی بەدەنگەوەچوونی مرۆیی سەر بە تیمەكانی مرۆیی وڵات بەرنامەی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ پەرەپێدان لە عێراق ڕابەرایەتی سیستەمی پەرەپێدانی نەتەوە یەكگرتووەكان  دەکات لە داڕشتنی چێوەی کاری چاکبونەوە سەر بە نەتەوە یەكگرتووەكان  بۆ كۆرۆنا کە بریتیە لە نەخشە ڕێگایەك بۆ سیستەمی پەرەپێدانی نەتەوە یەكگرتووەكان  بۆ پشتیوانیکردن لە چاکبونەوەی عێراق لە کارەساتێکی تر. ئێمە دەستمان کرد بەم کارە گرنگە تەنانەت پاش ئەوەی چێوەی کاری نەتەوە یەكگرتووەكان  بخرێتە گەڕ و پێشبینی ئەوەمان کرد ڕەشنوسێك بە زوویی تەواو دەکرێت و زانیاریی تەواوی بەدەنگەوەچوونی پەرەپێدانی نەتەوە یەكگرتووەكان  لە خۆ دەگرێت بۆ دوو ساڵی داهاتوو.

ئاستەنگیە سەختەکان

کارمەندەکانمان ڕووبەڕووی ئاستەنگیە سەختەکان دەبنەوە و کەمترین سکاڵاش دەکەن بۆ ئەم ئاستەنگیانە. هەندێك شەو لە بەغدا لە خەو بەئاگا دێین بەهۆی زەنگی ئاگادارکردنەوەی هاتنی موشەکێك بۆ ناوچەی سەوز (ئەمە ئەگەر دەنگی تەقینەوەکە یەکەمجار بەئاگامان نەهێنێتەوە). لەڕێی بڵندگۆیەکەوە ڕێنماییەکان دووبارە و چەند بارە دەکرێنەوە "ئاگاداری خۆت بە، کەلوپەلی پاراستنی کەسی بپۆشە، دوورکەوە لە پەنجەرە و دەرگاکان." ڕۆژەکانی تریش هەندێكجار ناچار دەکرێین ئەرکە مەیدانیەکان هەڵبوەشێنینەوە لە کۆتا خولەكدا چونکە شانە نوستوەکانی داعش هێرشیان کردووە یان لێشاوی خۆپیشاندەران ڕژاوەتە سەر شەقامەکان.

تەنها یەك لەسەر دەی کارمەندە نێودەوڵەتیەکان لە کامپی نەتەوە یەكگرتووەكان دا ماونەتەوە لە بەغدادا. کلینیکێکی تەندروستی سەرەتاییمان هەیە و ئەگەر نەخۆش بکەوین لەم هەلومەرجانەدا کە خزمەتگوزاریی چاودێری پێدانی تەندروستی وەکو نەبوو وایە، بۆتە ترسێکی گەورەی ڕۆژانەمان. بۆ ئەو کەسانەمان کە دەمێننەوە، ئێمە لە قەدەغەی هاتوچۆی تەواوەتیدا دەژین و چواردەورە دراوین بە دیوارێکی کۆنکریتی پڕ شیشی ستیلەوە بە بەرزیی 3.5 مەتری ئەستوور لە شێوەی T دا و تەلی دڕکاویی بەسەریانەوەیە و جوڵەی ناو کامپمان زۆر کەمە و هیچ چێشتخانە و هۆکارێکی کات بەسەربردنمان نیە و ناتوانین خێزان و هاوڕێیانمان ببینین. ئەمە ڕاستیی ژیانی ڕۆژانەمانە تەنانەت زۆر پێش هاتنی كۆرۆنا، ئێستا جیهان لەم دۆخەدا دەزانێت ئێمە چۆن دەژین. شێوازی ژیانمان قوربانیدانی دەوێت و ئێمە بە خواستی خۆمان دەمانەوێت عێراق ببێتەوە ئەو وڵاتە مەزنەی جاران. بەلام ئەم قوربانیانە لەلایەن هەموو ستافی نەتەوە یەكگرتووەكانەوە لە سەرتاسەری جیهاندا دەکرێت کە لەو وڵاتانەدا دەژین و کاردەکەن کە زیانلێکەوتووی ململانێکانن.

بێگومان هەمیشە ژیانمان ناخۆش و بێزار نیە. لە بەغدا داپۆشینی دیوارە شێوە T یە ڕەنگ بێجیەکان کە چواردەوری کامپی نەتەوە یەكگرتووەكانیان داوە بە وێنە کێشان و نیشاندانی وێنەی سەردەمی شکۆی عێراق و هەروەها زەردەخەنە ناوازەکەی یەکەی پاسەوانی کە خەڵكی دورگەی (فیجی)ن کە دانراون بۆ پاراستنمان و هەرگیز ڕۆژێك تێنەپەڕیوە نەڵێن "بولا مدام". لەم شوێنەدا خولیای نوێ فێر دەبیت وەکو باخەوانی و چاندنی سەوزەوات لە گۆزەی بچوکدا. خواردنی نوێ فێر دەبین و هاوڕێی نوێمان بۆ دروست دەبێت و دەبنە خێزانی دووهەممان.

ئەوەی هانمان دەدات و بەجۆشمان دەکات بۆ ئەوەی بەرگەی ئەم هەلومەرجانە سەختانە بگرین بریتیە لە بينى کاریگەری كارەكانمانە لەسەر کۆمەڵگەکانی عێراق. بینینی نانەواچیەك نانەواخانەکەی دەکاتەوە بۆ یەکەمجار پاش چوار ساڵ لە هەڵاتن لە دەست داعش و بینینی گەڕانەوەی خوێندکارە کوڕ و کچەکان بۆ زانکۆی موسڵ پاش ئەوەی کرابووە بارەگای داعش و وێنەکێشانی منداڵان کە وێنای خۆیان کردووە وەکو پزیشك و ئەندازیار و مرۆڤدۆستانی داهاتوو لەگەڵ ئەو میوانداریە نایابەی تەنانەت هەژارترین خێزانەکان کاتێك دەچینە ماڵەکانیان. هەموو ئەمانە هەستێكی ڕازیبوونمان پێدەبەخشێت كەوا توانیومانە ئەم هەموو دەرەنجامانەمان هەبێت سەرەڕایی هەبوونی سەختیەكی بێشومار ئەمەش لە پێناو ئایندەیەكی باشتر بۆ عێراقیەكان.

چیرۆکی بەرنامەی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ پەرەپێدان لە عێراقدا لەگەڵ ئەو ستافەیدا کە زۆر زیاتر لە ئەرکەکانی خۆیان ئەنجام دەدەن بریتیە لە چیرۆکێکی هاندەر کە هیوادارم ڕۆژێك لە ڕۆژان کۆتایی بێت بە خوێندنەوەی کتێب لەلایەن لاوەکان لە كوڕان و كچان لەسەر كەناری ڕووباری دیجلە.

ئەوەی هانمان دەدات و بەجۆشمان دەکات بۆ ئەوەی بەرگەی ئەم هەلومەرجانە سەختانە بگرین بریتیە لە بينى کاریگەری كارەكانمانە لەسەر کۆمەڵگەکانی عێراقە. بینینی نانەواچیەك نانەواخانەکەی دەکاتەوە بۆ یەکەمجار پاش چوار ساڵ لە هەڵاتن لە دەست داعش و بینینی گەڕانەوەی خوێندکارە کوڕ و کچەکان بۆ زانکۆی موسڵ پاش ئەوەی کرابووە بارەگای داعش و وێنەکێشانی منداڵان کە وێنای خۆیان کردووە وەکو پزیشك و ئەندازیار و مرۆڤدۆستانی داهاتوو لەگەڵ ئەو میوانداریە نایابەی تەنانەت هەژارترین خێزانەکان کاتێك دەچینە ماڵەکانیان. هەموو ئەمانە هەستێكی ڕازیبوونمان پێدەبەخشێت كەوا توانیومانە ئەم هەموو دەرەنجامانەمان هەبێت سەرەڕایی هەبوونی سەختیەكی بێشومار، ئەمەش لە پێناو ئایندەیەكی باشتر بۆ عێراقیەكان.

چیرۆکی بەرنامەی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ پەرەپێدان لە عێراقدا لەگەڵ ئەو ستافەیدا کە زۆر زیاتر لە ئەرکەکانی خۆیان ئەنجام دەدەن بریتیە لە چیرۆکێکی هاندەر کە هیوادارم ڕۆژێك لە ڕۆژان کۆتایی بێت بە خوێندنەوەی کتێب لەلایەن لاوەکان لە كوڕان و كچان لەسەر كەناری ڕووباری دیجلە.