Locations
สภาพภูมิอากาศที่เปลี่ยนแปลงไป ไม่ว่าจะเป็นฤดูกาลผันผวน น้ำท่วม น้ำแล้ง และภัยพิบัติธรรมชาติที่เกิดถี่และรุนแรงขึ้น ต่างก็ส่งผลให้เกษตรกรวางแผนปลูกพืชผลได้ยากลำบากและเก็บเกี่ยวผลิตผลไม่ได้กำไรตามคาดหวัง สภาพภูมิอากาศเปลี่ยนแปลงจึงเกี่ยวข้องกับภาคเกษตรกรรมโดยตรง ทั้งในแง่ผลกระทบที่ได้รับและผลกระทบจากภาคเกษตรกรรมต่อสภาพภูมิอากาศเปลี่ยนแปลงเอง
ภาคเกษตรกรรมเองมีส่วนปล่อยก๊าซเรือนกระจกซึ่งส่งผลโดยตรงต่อสภาพภูมิอากาศเปลี่ยนแปลง ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2543 ถึง ปี พ.ศ. 2561 ประเทศไทยปล่อยก๊าซเรือนกระจกเพิ่มขึ้น จาก 245,899.56 GgCO2eq เป็น 372,648.77 GgCO2eq (กิกะกรัมคาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่า) เฉลี่ยเพิ่มขึ้นร้อยละ 2.34 ต่อปี ภาคส่วนที่ปล่อยก๊าซเรือนกระจกมากที่สุดในประเทศไทย คือภาคพลังงานที่ร้อยละ 65.89 ส่วนภาคเกษตรกรรมนั้นมาเป็นอันดับสองที่ร้อยละ 17.86 ภาคเกษตรกรรมจึงทั้งมีส่วนต่อสภาพภูมิอากาศเปลี่ยนแปลงและอ่อนไหวต่อสภาพภูมิอากาศเปลี่ยนแปลงด้วย
ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน สภาพภูมิอากาศของประเทศไทยเปลี่ยนแปลงไปอย่างเห็นได้ชัดในหลายมิติ อุณหภูมิเฉลี่ยในประเทศไทยตั้งแต่ปี พ.ศ. 2554-2564 เพิ่มขึ้นเฉลี่ยปีละ 0.09°C ปริมาณน้ำฝนก็มีความผันผวนมาก ในปี พ.ศ. 2562 ฝนตกในประเทศไทยน้อยที่สุดในรอบ 40 ปี แต่ในปี พ.ศ. 2560 ปริมาณน้ำฝนรายปีกลับมีปริมาณสูงสุดนับแต่มีการบันทึกเมื่อปี พ.ศ. 2494 นอกจากนี้ สภาพภูมิอากาศในประเทศไทยยังเผชิญความแปรปรวน เช่น
- จำนวนวันที่ร้อนเกิน 35°C เพิ่มจาก 1.9 วัน ใน พ.ศ. 2493 เป็น 49.43 วัน ในปี พ.ศ. 2563
- จำนวนวันที่ฝนตกติดต่อกันปรับตัวลดลงอย่างต่อเนื่อง
- ปริมาณน้ำฝนสะสมสูงสุดใน 5 วันในแต่ละช่วงเวลา แปรปรวนมากขึ้น
- อุณหภูมิผิวน้ำทะเลสูงกว่าค่าเฉลี่ยปกติอย่างต่อเนื่อง
ปัจจัยด้านสภาพภูมิอากาศดังกล่าว ส่งผลกระทบรอบด้านต่อการเพาะปลูก ปศุสัตว์ และการประมง ในแง่ของการเพาะปลูก แน่นอนว่าภูมิอากาศที่ไม่แน่นอนและภัยพิบัติย่อมส่งผลต่อผลผลิตทางการเกษตร ในแง่ของปศุสัตว์ อากาศที่ร้อนขึ้นก็ทั้งส่งผลต่อความเครียด การสืบพันธุ์ โรคอุบัติใหม่ และโรคเกิดซ้ำในปศุสัตว์ ส่วนในแง่ของการประมง อุณหภูมิน้ำที่เพิ่มสูงขึ้นก็ส่งผลต่อปลาเช่นกัน
ประเด็นสภาพภูมิอากาศเปลี่ยนแปลงและภาคเกษตรกรรม มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อประเทศไทย เพราะแรงงานไทยราว 12 ล้านคน หรือร้อยละ 30 อยู่ในภาคการเกษตร และจากพื้นที่ของประเทศไทยทั้งหมด 513,115 ตร.กม. ก็เป็นพื้นที่เกษตรกรรมไปแล้ว 153,184,527 ไร่
หรือ 47.77% ของพื้นที่ประเทศไทย กล่าวได้ว่าสภาพภูมิอากาศเปลี่ยนแปลงอาจส่งผลต่อพื้นที่เกษตรกรรมซึ่งเป็นพื้นที่กว่าครึ่งหนึ่งของประเทศไทยและส่งผลต่อผู้คนจำนวนมาก
เมื่อพิจารณาถึงความเหมาะสมด้านชีวภูมิอากาศ (ปัจจัยด้านภูมิอากาศโดยรวมที่ส่งผลต่อสิ่งมีชีวิตในบริเวณนั้นๆ) ที่อาจส่งผลกระทบต่อพืชต่างๆ ภายในปี พ.ศ. 2593 ผลผลิตที่อาจได้รับผลกระทบสูง ได้แก่ ลำไย ส้ม และสัปปะรด เมื่อประเมินมูลค่าความเสียหายเป็นร้อยละของผลิตลงที่อาจลดลง ยางพาราอาจลดลงร้อยละ 125.64 ลำไยร้อยละ 98.22 ทุเรียนร้อยละ 49.36 ลิ้นจี่ร้อยละ 19.07 และสัปปะรดร้อยละ 17.44 เป็นต้น (เป็นการคาดการณ์เมื่อปี พ.ศ. 2555 ณ ปัจจุบัน ผลกระทบที่เกิดขึ้นอาจมากน้อยแตกต่างไปจากคาดการณ์)
ในแง่ของมูลค่าความเสียหายโดยรวมของสภาพภูมิอากาศเปลี่ยนแปลงต่อภาคเกษตรกรรม ความเสียหายทางเศรษฐกิจก็มีมูลค่าสูง มูลค่าความเสียหายสะสมของภาคเกษตรกรไทยตั้งแต่ พ.ศ. 2554/2555 ถึง 2584-2593 เพราะความเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศอยู่ระหว่าง 18,000 ถึง 84,000 ล้านเหรียญสหรัฐ ในแง่งบประมาณรัฐ ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2551 - 2564 ภาครัฐให้เงินช่วยเหลือภัยพิบัติด้านเกษตรเฉลี่ยราว 8,182 ล้านบาทต่อปี โดยปี พ.ศ. 2553 และ พ.ศ. 2554 ภาครัฐให้เงินช่วยเหลือภัยพิบัติด้านเกษตรสูงที่สุดที่ 21,685 และ 33,764 ล้านบาท ตามลำดับ
ทั้งการเกษตร ปศุสัตว์ การประมง ต่างก็พึ่งพาดินฟ้าอากาศ ภาคเกษตรกรรมเป็นแหล่งจ้างงานหลักของประเทศ สร้างรายได้ให้ประเทศจากการส่งออก และเพิ่มความมั่นคงทางอาหารให้คนในประเทศและโลก ผลกระทบของสภาพภูมิอากาศเปลี่ยนแปลงต่อภาคเกษตรกรรมจึงเป็นประเด็นสำคัญกับทั้งเกษตรกร ผู้บริโภค และภาครัฐ ที่ต้องให้ความสนใจและหาหนทางในการปรับตัวต่อสภาพภูมิอากาศเปลี่ยนแปลงที่ยั่งยืนและไม่ทิ้งใครเอาไว้ข้างหลัง
ที่มา:
- Climate change and food security: risks and responses (FAO, 2015)
- Climate change impacts on crop yields: A review of empirical findings, statistical crop models, and machine learning methods (Hu et.al., 2024)
- The State of the Global Climate and implications for food and agriculture (FAO, 2023)
- FAO’s Work on Climate Change: United Nations Climate Change Conference 2019 (FAO, 2019)
- Climate change and food security: risks and responses (FAO, 2015)
- รายงานแห่งชาติ ฉบับที่ 4 (Fourth National Communication: NC4) ที่ประเทศไทยนำเสนอต่อ UNFCCC,
- ข้อมูลปี พ.ศ. 2561 จาก Office of Natural Resources and Environmental Policy and Planning,
- The Climate Change Action Plan for the Agricultural Sector 2023 - 2027 Ministry of Agriculture and Cooperatives (CCAPA)
- Office of Natural Resources and Environmental Policy and Planning (2022a) อ้างอิงใน The Climate Change Action Plan for the Agricultural Sector 2023 - 2027 Ministry of Agriculture and Cooperatives (CCAPA)
- Attavanich (2017,2018) อ้างถึงใน Scaling up Climate Ambition on Land Use and Agriculture through NDCs and NAPs (SCALA) (UNDP & FAO, 2023)
- CIAT (2012) อ้างถึงใน The Climate Change Action Plan for the Agricultural Sector 2023 - 2027 Ministry of Agriculture and Cooperatives (CCAPA),
- สำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร (2024a),
- สำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร (2024b)
Read and download Climate Change Action Plan for the Agricultural Sector
