LocationsMuallif: Gulnur Kaypnazarova
Umr bo'yi suv sari ...
29-November, 2024
Foto: O‘zbekistondagi BMT Taraqqiyot Dasturi, Gulnur Kaypnazarova
"Ayol" so'zini eshitganingizda xayolingizga nima keladi? Ehtimol, mehri cheksiz onaning timsolimi? Yoki butun oila uchun qulaylik yaratadigan, g'amxo'rlik va iliqlik bilan to'la o'choq bekasimi? Balki, to'siqlarni maqsad yo'lidagi yangi cho'qqilar deb biladigan qat'iyatli shaxs ko'z oldingizga kelayotgandir? Yoki o'z tamoyillari va yaqinlarini himoya qilishga tayyor jangchini ko'rayapsizmi?
Bugungi dunyoda ayollar eski stereotiplarni buzib, ularning tabiati ko'p qirrali ekanligini va an'anaviy qarashlarning tor doirasiga sig'masligini isbotlamoqdalar. Ular har qanday hayotiy vaziyatlargamoslashish qobiliyatini namoyon etib, ham an'anaviy ayollik fazilatlarini – hamdardlik, g'amxo'rlik, intuitsiya, ham ilgari erkaklik xislatlari deb hisoblangan – qat'iyat, iroda kuchi, strategik fikrlashni namoyon etmoqdalar.
Bugun biz 75 yillik hayot yo'li uzluksiz olg'a harakatdan iborat bo'lgan ajoyib ayolning hikoyasi bilan tanishamiz. Uning tarjimai holi o'z tamoyillariga sodiq qolish, qiyinchiliklar oldida taslim bo'lmaslik va har qanday to'siqlarni munosib tarzda yengib o'tishning yorqin namunasidir. Uning xarakterida qat'iyat va hamdardlikning eng yaxshi xususiyatlari uyg'unlashib, bu unga murakkab hayotiy vaziyatlarda o'ziga xos yechimlar topish imkonini beradi.
Ulbosyn Yesekeyeva
Foto: O‘zbekistondagi BMT Taraqqiyot Dasturi, Gulnur Kaypnazarova
Biz O‘zbekistonning Qoraqalpog‘istonidagi chekka tumanlardan biri — Chimboy tumaniga yo‘l olamiz, bu yerda bizning qahramonimiz Ulbosyn Yesekeyeva tug‘ilib o‘sgan. U Orolbo‘yi mintaqasining ekologik va ijtimoiy-iqtisodiy muammolarga moyilligi tufayli og‘ir sharoitlarda yashadi. Eng dolzarb muammolardan biri suv tanqisligi bo‘lib qolmoqda. Ulbosin yashaydigan "Pashenttau" mahallasi aholisi anchagina ko‘p bo‘lgan chekka mahallardan biri. Mahallada chuchuklantirish inshooti eskirib, ishdan chiqqan — soatiga atigi 8 m³ quvvatli suv tozalash tizimi 1985 yilda qurilgan edi. Stansiyaning dastlabki quvvati 100 xonadon uchun mo‘ljallangan edi, ammo aholi 300 dan ortiq xonadonga ko‘paydi. Bularning barchasi toza ichimlik suvi tanqisligiga olib keldi va mahalla a’zolari yillar davomida xavfli yer osti suvlaridan foydalanishga majbur bo‘ldilar.
BMTTD jamoasi jamiyatni safarbar qilish muhokamasi orqali baholash o‘tkazdi, bunda mahalliy aholi bir ovozdan ichimlik suvi muammosini ko‘rsatib, chuchuklantirish inshooti va Pashenttau QFYda suv ta’minoti tarmoqlarini qurish bo‘yicha takliflar berdi. Natijada, Yaponiya hukumatining moliyaviy ko‘magi bilan BMTTD “Iqlimga chidamli qishloq xo‘jaligi orqali Orolbo‘yi mintaqasida barqarorlikni qo‘llab-quvvatlash” loyihasi doirasida chuchuklantirish inshooti qayta tiklandi, umumiy uzunligi 1000 metr bo‘lgan suv quvuri yotqizildi va soatiga 12 m³ quvvatli qo‘shimcha yangi chuchuklantirish uskunasi o‘rnatildi, bu esa chuchuklantirish inshootining quvvatini soatiga 20 m³ gacha oshirdi.
Kuzning bulutli kuniga qaramasdan, chuchuklantirish stansiyasining ochilish marosimida oq lenta qirqildi. Bu ramziy harakat mahallaning 1897 nafar aholisiga, shundan an’anaviy ravishda suv ta’minoti uchun mas’ul bo‘lgan 1104 nafar ayolga toza ichimlik suvidan foydalanish imkoniyatini yaratdi. Ular orasida Ulbosyn ham bor, uning hayoti suv ta’minoti tizimiga ulanganidan so‘ng sezilarli darajada yaxshilandi. Endi zamonaviy suv ta’minoti tizimiga ulanish tufayli uning uyida toza suv paydo bo‘ldi – bu taraqqiyot va yangi imkoniyatlarning ramzi bo‘lib, oila, o‘z ustida ishlash va yanada samarali faoliyat uchun vaqt yaratdi.
1970-yilda Ulbosynning yosh oilasi qanday qiyinchiliklarni yengib o‘tishi kerak edi? O‘sha paytda sholi dalalarida ishlayotgan Ulbosyn va uning eri birinchi qiyinchiliklar to‘lqini — Orol dengizi suvlari chekinib borgan paytda suv tanqisligiga duch kelishdi. Bu barcha aholiga, ayniqsa, chekka hududlardagi mahallalarga ta’sir qildi, ular suv uchun kilometrlab yo‘l bosib, cho‘l hududidan og‘ir idishlarni ko‘tarib o‘tishga majbur bo‘ldilar. Qahramonimiz aytganidek, suv keltirishga ayollar va bolalar javobgar edi.
Ulbosyn va uning eri uchun har bir kun dalaga 4 kilometrlik piyoda yo‘l bilan boshlanardi: eri ertalab soat 6da, Ulbosin soat 7da ishga ketib, kechqurun soat 7da qaytardi. Bu vaqtda uning kichik bolalari — uchinchi sinf o‘quvchisi bo‘lgan katta o‘g‘li va ikkinchi sinf o‘quvchisi bo‘lgan o‘rtancha o‘g‘li quduqqa suv uchun 3 kilometr yo‘l bosishardi. Ular ikkita idishni arqon bilan bog‘lab, suvni uyga sudrab borishardi. Ikki yoshli singlisini yo‘qotib qo‘ymaslik uchun katta o‘g‘li uni beliga arqon bilan bog‘lab olardi — shu tariqa ota-onalari ishda bo‘lganida kichkintoy doimo katta akasining ko‘z o‘ngida bo‘lardi.
Ulbosyn, boshqa aholi kabi, shisha idishning tubini kesib, bo'g'ziga paxta joylab, yuqoridan suv quyish orqali yer osti suvlarini tozalardi.
Foto: O‘zbekistondagi BMT Taraqqiyot Dasturi, Gulnur Kaypnazarova
Ulbosyn sholi dalalarida 28 yil ishladi. Bu vaqt mobaynida eri nogiron bo‘lib qolganda og‘ir davrlarni boshidan kechirdi. Sug‘oriladigan dalalarda ishlashganida, oyoqyalang bo‘lib guruch yetishtirish kerak edi. Bir muddat o‘tgach, erining ko‘rishi yomonlasha boshladi va u butunlay ko‘r bo‘lib qoldi. Keyin Alsgeymr kasalligi belgilari paydo bo‘la boshladi. Erining kasalliklari namoyon bo‘lganidan keyin 8 yil davomida u asosiy boquvchi bo‘lib, 5 nafar bolasi va eriga qarab keldi. U navbatda turishdan qochib, bolalari bilan tong saharda quyosh botguncha suv tashishga majbur edi. 2002 yilda erining vafotidan so‘ng, Ulbosyn 5 nafar bolasi bilan yolg‘iz qoldi.
"Bolalar suv ta’minotida asosiy yordamchilarga aylanishdi — har birining o‘ziga qarashli idishi bor edi. Bu ularning yoshligidan doimiy ishi edi — suv tashish. Ular 3-4 kilometrlik masofani bosib o‘tishardi", deydi Ulbosyn, xo‘rsinib.
Ulbosyn 45 yoshida oshpaz bo‘lib ishlay boshlaganda, suv muammosi yanada keskinlashdi. U brigadada 30 nafar ishchi uchun ovqat tayyorlagani uchun har kuni bir necha bor 3 kilometr masofani bosib o‘tib, quduqdan suv olib kelishga majbur edi. Tasavvur qiling: ayol bolalari bilan shuncha masofani og‘ir idishlarni ko‘tarib bosib o‘tardi. Uning ish kuni erta tongda boshlanib, tun yarmida tugardi — u smenali ishchilar uchun kech soat 11 gacha ovqat tayyorlardi.
Ulbosyn marhum turmush o'rtog'ining portretini qo'lida tutib turibdi.
Foto: O‘zbekistondagi BMT Taraqqiyot Dasturi, Gulnur Kaypnazarova
Hozir Ulbosyn 75 yoshda, o‘rtancha o‘g‘lining qizi bilan yashaydi. Chuchuklantirish inshooti qayta tiklangani va suv ta’minoti o‘rnatilgani tufayli, endi u suv uchun kilometrlab yo‘l bosishiga to‘g‘ri kelmaydi. Endi toza ichimlik suvi to‘g‘ridan-to‘g‘ri uyda mavjud, bu nafaqat Ulbosynning, balki butun mahallaning 1,897 nafar aholisining kundalik hayotini sezilarli darajada yaxshiladi. Bu hikoya muhim infratuzilma loyihalari, ayniqsa, har bir tomchi suv ulkan ahamiyatga ega bo‘lgan Orolbo‘yi mintaqasining chekka hududlarida odamlar hayot sifatini tubdan o‘zgartirishi mumkinligini yaqqol ko‘rsatadi.
Ulbosyn yoshlik davridagi portretini ko'rsatmoqda.
Foto: O‘zbekistondagi BMT Taraqqiyot Dasturi, Gulnur Kaypnazarova