Париж келісімінің талаптарына сәйкес қазіргі уақытта Қазақстан климаттың өзгеруін жұмсартудың салдарларына, оған бейімделу және оның алдын алу жөніндегі шаралардың әсеріне қатысты қолданыстағы өлшеу және есептілік жүйесіне талдау жүргізуде.

БҰҰДБ климаттың өзгеруіне бейімделу жөніндегі құрамдауышты қоса отырып, Қазақстанның жаңартылған, Ұлттық деңгейде айқындалатын үлестерін (ҰДАҮ) әзірлеуге, парниктік газдарды өлшеудің, олар бойынша есептілік пен верификациялаудың қазіргі заманғы жүйесін енгізуге және климаттың өзгеруіне бейімделу жөніндегі саясат пен шараларды айқындауға қолдау көрсетеді.

Осылайша, ағымдағы жылғы ақпан-сәуір айлары аралығында БҰҰДБ командасы халықаралық сарапшы Даниэль Перниготтидің қатысуымен ISO стандарттары бойынша парниктік газдар (ПГ) шығарындыларын валидациялау және верификациялау бойынша тренингтер сериясын ұйымдастырды. Семинарға қатысушылар әртүрлі салалардан болды: кәсіпорындар - шығарындылар эмиттерлері, ұлттық компаниялар, мемлекеттік және квази-мемлекеттік компаниялар, парниктік газдарды түгендеуді, оны верификациялауды, парниктік газдар шығарындыларын азайту жөніндегі жобалардың валидациясын жүзеге асыратын сервистік компаниялар және ISO-ны елге енгізу үшін жағдай жасайтын сарапшылар – Қазстандарт және Ұлттық аккредиттеу орталығы.

Біз тренингті ұйымдастырушылар мен қатысушылардан біліктілікті арттырудың осындай оқыту курстарын өткізудің маңыздылығы неде екенін және парниктік газдар шығарындыларын валидациялау мен верификациялау үшін қандай стандарттар қолданылатынын білуді шештік.

- Парниктік газдарды верификациялау және валидациялау бойынша мамандардың біліктілігін арттыру неліктен маңызды? Және бұл бағыттағы ISO стандарттары дегеніміз не? 

Сәулет Сәкенов, БҰҰДБ-дың Қазақстандағы климаттың өзгеруі жөніндегі жобалар портфелінің техникалық кеңесшісі:

«Бұл елдің ПГ шығарындыларын азайту жөніндегі барлық күш-жігері ел бөлінісінде де, бизнес-қоғамдастықтар мен халықаралық ұйымдар бөлінісінде де айқын көрінетін және түсінікті болатын жүйе. Осыған байланысты кез келген ел, соның ішінде біздің ел де климатқа жүктемені азайту үшін қабылдап жатқан іс-әрекеттер туралы ашық есеп беруі қажет. Бұл үшін ең қолайлы құрал — бұл бизнес тарапынан да, мемлекет тарапынан да есептілікті біріздендіретін ISO стандарттарын енгізу.

Біздің тренингтерден өткендердің әрқайсысы ISO стандарттарын қолдану, оларды жаңарту және әлемнің басқа елдерінде енгізу туралы толық білім алды. Парниктік газдар шығарындыларын шектеу тәсілдерінің көпшілігі стандартталған болғандықтан, парниктік газдар шығарындыларын шектеу бойынша мемлекеттің "ойын ережелері" қалай өзгеретінін түсінуге болады. Осылайша, біз бір жағынан парниктік газдар шығарындыларын реттеудің барлық қатысушыларының диалогын қамтамасыз еттік, ал екінші жағынан, есеп беруді кәсіпорын үшін де, мемлекет үшін де ыңғайлы ету жолын көрсетуге мүмкіндік бердік».  

- Тренинг барысында қандай ISO стандарттары зерттелді? 

Даниэль Перниготти, халықаралық сарапшы, курс тренері:

«Бірнеше секторларда әзірленген көптеген ISO стандарттары бар. Тренингте біз көміртегі шығарындыларын басқаруға бағытталған стандарттарды талқыладық. Дәлірек айтқанда, бұл алты негізгі стандарт:

- ISO 14064-1 – ұйымдарға арналған парниктік газдар (ПГ) кадастрларын жобалау үшін қолданылады;

- ISO 14064-2 – шығарындылардың азаюын анықтау және бақылау және ПГ жоюды жақсарту үшін;

- ISO 14067 – өнімнің көміртегі ізін есептеу үшін қолданылады;

- ISO 14064-3 – парниктік газдар шығарындылары туралы есептерді тексеру және растау жөніндегі қағидаттар мен ұсыныстарды анықтайды;

- ISO 14065 – верификациялау және валидациялау жөніндегі органдарға қойылатын талаптарды қамтиды;

- ISO 14066 – ПГ валидациялау және верификациялау бойынша топтардың құзыреттілігіне қойылатын талаптарды қамтиды.

ISO стандарттары – бұл халықаралық деңгейде әзірленген және әлемнің бірнеше сарапшыларының консенсусына негізделген техникалық құжаттар екенін толықтырып өткім келеді. Бұл құжаттардың алғашқы қадамдардан бастап әлемнің көптеген елдерінің келісімі негізінде әзірленуін қамтамасыз етеді.

ISO стандарттарының мақсаты бүкіл әлемде қолдануға болатын жалпы құжаттарды ұсыну болып табылады. Бірақ, сонымен бірге, ел бұл құжаттарды мойындауы керек, содан кейін олар олардың аумағында қолданылады. Бұл стандарттарды қолданудың күрделілігі оларды түсіну деңгейімен де байланысты, өйткені көбінесе бұл құжаттар бір-біріне ұқсас. Сондықтан мұндай тренингтерді ұлттық деңгейде өткізу өте маңызды. Одан бөлек, бұл стандарттар жалпыға қолжетімді емес, оларды төлем жасалғаннан кейін ғана пайдалануға болатындығын атап өткен жөн. Бірақ оларды қолданудың артықшылығы әлдеқайда маңызды. Шын мәнінде, басқа елдерде қолданылатын бірдей нормативтік сілтемелерді пайдалану жасалған әрекеттерді халықаралық тануға кепілдік береді. Бұл компаниялар үшін де, үкіметтер үшін де маңызды артықшылық».

- Неге Сіз тренингтерге қатысатын болдыңыз? 

Айгүл Жұмаділова, сарапшы-аудитор, парниктік газдар жөніндегі верификатор:

«Біз тренингте қарастырған жағдайлар парниктік газдар саласында жұмыс істейтін маманның нақты жұмысынан болды. ISO 14067 стандарттарының теориялық бөлігі практикалық тапсырмаларды орындау арқылы неғұрлым түсінікті болды. Дәріскер бізге есептеу қағидаттарын, есептеулердегі логиканың қандай екенін түсінуге көмектесетін комментарийлер берді, кейінірек біз есептеулерімізді бірге талқыладық, есептеулердегі қателер мен нюанстарды талдадық, Диалогтар жанды, қызықты болды. Практикада қарастырылған кейстердің әрқайсысы менің жұмысымда ПГ шығарындыларын стратегиялық талдаудан бастап, тәуекелдерді бағалаудан бастап, өнімнің көміртегі ізі туралы верификациялау туралы қорытынды беруге дейін, деректерді жеткізу тізбегін бағалауға дейін қолданылатын болады». 

Айта кету керек, БҰҰДБ-дың жобасын жүзеге асырудың арқасында 2020 жылдан бастап 150-ден астам кәсіпорын мамандары, верификаторлар мен валидаторлар оқытылғанын атап өту керек.