LocationsҚазақстан неғұрлым орнықты болашақ үшін климаттың өзгеруіне қарсы күрес бойынша шаралар қабылдауда
2024 ж. 28 October
Әлем даусыз проблемаға тап болды: климаттың өзгеруінің салдары енді алыс қауіп емес, жедел әрекет етуді қажет ететін шындық. Мұның салдары айқын, яғни ауа-райының күрт өзгеруінен бастап су тапшылығы мен ауыл шаруашылығындағы түйткілдерге дейін. Орнықты және қауіпсіз болашақты қамтамасыз ету үшін елдер климаттың өзгеруіне бейімделуді өздерінің ұлттық стратегияларына біріктіре отырып, қазіргі кезде әрекет етуі керек. Бұл жай ғана экологиялық жауапкершілік мәселесі емес — бұл экономикалық тұрақтылық, болашақ ұрпақтың әл-ауқаты және ғаламшарды сақтау қажеттілігі.
Ұлттық бейімделу жоспарын әзірлеу – климаттың өзгеруіне қарсы күрестегі маңызды қадам
2010 жылы БҰҰ-ның Климаттың өзгеруі туралы негіздемелік конвенциясы тараптарының
16-шы конференциясында елдер Ұлттық бейімделу жоспарларын (бұдан әрі — ҰБЖ) әзірлеуге және іске асыруға келісті. Бұл елдерге бейімделудің орта және ұзақ мерзімді қажеттіліктерін анықтау үшін, сондай-ақ осы міндеттерді шешуге бағытталған стратегиялар мен бағдарламаларды әзірлеу және жүзеге асыру үшін ҰБЖ құруға және енгізуге мүмкіндік берді. Тараптарға ҰБЖ-ны қолдау үшін әзірленген тетіктерді қолдану ұсынылды.
2016 жылы Қазақстан Париж келісімін ратификациялады, онда жаһандық жылыну климаттың өзгеруін жеңілдету шараларымен қатар индустрияға дейінгі дәуірмен салыстырғанда 1,5°C-тан төмен деңгейде шектелуі тиіс. Келісім әрбір ел климаттың өзгеруіне бейімделуді жоспарлау процестеріне қатысуы және климаттың өзгеруінің қолайсыз салдарын азайту шараларын күшейтуді жалғастыруы керектігін де қарастырады.
2019 жылы Қазақстан ұлттық және облыстық деңгейлерде кең ауқымды консультацияларды қамтитын өзінің ҰБЖ әзірлеу процесін бастады. Бейімделу жөніндегі іс-шаралардың едәуір бөлігі облыстық деңгейде іске асырылатынын мойындай отырып, Қазақстан ҰБЖ әзірлеу процесіне неғұрлым тиімді тәсілді, яғни жоғарылау және төмендеу тәсілдерінің үйлесімін таңдады.
2024 жылы БҰҰДБ Жасыл климаттық қордың (ЖКҚ) қаржылық қолдауымен ҰБЖ жобасын ресми түрде іске қосты. Алайда, тиімді болу үшін ҰБЖ тек жалпы саясат болмауы керек. Ол негізгі секторларға назар аударып, Қазақстанның осалдықтары мен басымдықтарын ескеретін пәрменді стратегияны қамтуы тиіс.
Қазақстанның климаттың өзгеру сын-қатерлеріне реакциясы
Соңғы жылдары Қазақстан климаттың өзгеруінен туындаған бірқатар төтенше жағдайларға тап болды. 2022–2023 жылдары Абай және Қостанай облыстарындағы орман өрттері 100.000 гектардан астам орманды жойды. 2023 жылы елдің оңтүстігінде суару үшін трансшекаралық судың болмауына байланысты төтенше жағдай жарияланды. 2024 жылы оңтүстіктен басқа елдің барлық дерлік өңірлеріне әсер еткен су тасқынының салдарын жоюға 300 миллиард теңгеден астам қаражат жұмсалды.
Қазақстан климаттың өзгеруіне байланысты түрлі секторларда елеулі сын-қатерлерге тап болып отыр. Бұл түйткілдерді шешу үшін кешенді тәсіл қажет. Ауыл шаруашылығы секторы көбінесе климаттық жағдайларға тәуелді және әсіресе құрғақшылыққа, жылу толқындарына және жауын-шашынның өзгеруіне осал, бұл азық-түлік қауіпсіздігіне қауіп төндіреді. Елдің су ресурстары секторында қазірдің өзінде елеулі проблемалар бар, сондықтан суару жүйелерін жаңғыртуды және су ресурстарын ортақ пайдалану мәселелері бойынша өңірлік ынтымақтастықты қоса алғанда, су ресурстарын орнықты басқару басымдыққа айналуы тиіс.
Ормандар өрттен және ауа-райының қолайсыздығынан көбірек зардап шегеді, бұл биоәртүрлілікті қорғау және көміртегі шығарындыларын азайту үшін орман ресурстарын басқаруды күшейтуді қажет етеді. Су тасқыны мен құрғақшылық сияқты климаттық апаттар жиілеп бара жатқандықтан, ерте ескерту жүйелерін жақсарту, төтенше жағдайларға дайындықты арттыру және тәуекелдерді төмендетудің тиімді стратегияларын әзірлеу Қазақстанның орнықты дамуын қамтамасыз ету үшін аса маңызды болып отыр.
Ұлттық бейімделу жоспарлары климаттың өзгеруіне қарсы тұрудың өзегі болып табылады
2024 жылғы төтенше жағдайлар барлық деңгейдегі үйлестірілген іс-қимылдар, жергілікті билікпен және азаматтық қоғаммен ынтымақтастық, сондай-ақ қажетті ресурстарды нақты түсіну Қазақстанға қиын кезеңдерді еңсеруге көмектесетінін көрсетті.
2023 жылы Қазақстан Париж келісімі бойынша халықаралық міндеттемелерге сәйкес климаттың өзгеруіне бейімделу жөніндегі шараларды қоса алғанда, өзінің ұлттық деңгейде айқындалатын салымдарын жаңартты. Төрт негізгі секторға назар аударылады: орман және ауыл шаруашылығы, су ресурстары және азаматтық қорғау/апат қаупін азайту.
Цифрлық технологиялардың ықпалдасуы климаттың өзгеруіне бейімделу әрекеттерін ілгерілетуде де маңызды рөл атқарады. Бұл технологияларды пайдалану Қазақстанға ерте ескерту жүйелерін нығайтуға, қоршаған ортаның өзгерістерін қадағалауға және климатқа байланысты проблемаларды неғұрлым тиімді шешу үшін деректер негізінде шешімдер қабылдауды қолдауға мүмкіндік береді.
Қазақстан үшін келесі қадам үкіметтің барлық деңгейлеріндегі нақты рөлдер мен міндеттерді айқындайтын, аталған секторлардағы климаттың өзгеруінің салдарын жою жөніндегі барлық стратегиялар мен шараларды баяндайтын және ұлттық әрі облыстық ұйымдардың ынтымақтастығын қамтамасыз ететін Ұлттық бейімделу жоспарын әзірлеу болып табылады.
Күшті серіктестікті құру, қаржыландыруды жұмылдыру, жеке секторды тарту
Ұлттық бейімделу жоспарын сәтті іске асыру үшін барлық серіктестер бірлесіп жұмыс істеуі керек. Азаматтық ұйымдар ашықтықты қамтамасыз етуде және жергілікті деңгейде бастамаларды ілгерілетуде шешуші рөл атқарады. ЖКҚ және басқа да көпжақты ұйымдар сияқты халықаралық серіктестер бейімделудің тиімді шараларын енгізу үшін қажетті сараптама мен қаржыландыруды ұсынады. Ұлттық ұйымдар климаттың өзгеруіне бейімделу процесінде іс-әрекеттерді үйлестіреді және негізгі мүдделі тараптарға басымдықтарды береді.
Қазақстан бейімделу шараларын іске асыру үшін тек мемлекеттік қаржыландыруға ғана үміт артпайды. Жеке секторды тарту жаңа ресурстарды ашудың және инновацияларды ынталандырудың кілті болып табылады. ЖКҚ және Жаһандық экологиялық қор сияқты ұлттық және халықаралық қорларға қолжетімділікті жақсарту, жергілікті және халықаралық қаржы институттарын тарту әрі қаржылық тетіктерді әзірлеу климаттық өзгерістерге төзімділік жобаларына инвестицияларды тартуға бағытталған қадамдар болып табылады.
Қазақстан Үкіметі су ресурстарын тиімді және бірлесіп басқаруды белсенді қолдайды, әсіресе артып келе жатқан климаттық сын-қатерлер жағдайында бұл өзекті. Бұл ниеттердің жарқын мысалы Су ресурстары және ирригация министрлігінің БҰҰДБ-мен бірлесіп жақында іске қосқан Су серіктестігі бастамасы. Бұл бастама донорлардың өзара әрекеттесуіне негіз жасайды және мемлекеттік және жеке секторлар арасындағы үйлестіруді жеңілдетеді. Бағдарлама климаттың өзгеруіне төзімділікті арттыруға және институционалдық нығайту және өңірлік ынтымақтастық арқылы суды орнықты басқаруға бағытталған.
Климаттың өзгеруі жағдайында орнықты болашақты қамтамасыз ету
Климаттың өзгеруіне байланысты қауіптер шынайы, бірақ сонымен бірге орнықты және экологиялық таза болашақты құру мүмкіндіктері де нақты. Ұлттық бейімделу жоспары — бұл жай ғана жол картасы емес, қазіргі заманғы сын-қатерлер жағдайында әлеуметтік, экономикалық және экологиялық орнықтылық парадигмасын құрудың стратегиялық жоспары. Қазақстанның орнықтылыққа барар жолы айқын: ол тиімді басқаруды, дәлелді база негізінде шешімдер қабылдауды, сектораралық ынтымақтастықты, жеке секторды тартуды, халықаралық қаржыландыруды пайдалануды және азаматтық қоғаммен әріптестікті дамытуды қамтиды.
Егер біз қазір әрекет етсек, бұл көзқарас шындыққа айналады, яғни бірлесіп, батыл және дереу кірісетін болсақ. Климаттың өзгеруінің салдары анағұрлым ауыр болса, әрекетсіздік құны соғұрлым жоғары болады. Біздің болашақ ұрпақ алдындағы жауапкершілігіміз алдағы климаттық апаттың алдын алу үшін пәрменді әрекет етуді талап етеді.
Мақала astanatimes.com - мен серіктестікте дайындалған
