LocationsПрогрессивті қоғамға жету жолындағы инклюзивтілік пен қолжетімді орта
2022 ж. 16 December
Араларында мыңдаған шақырым жатса да, Жаннат пен Роза ісі ортақ – екеуі де мүгедектігі бар адамдардың құқықтарын қамтамасыз ету және олардың өмір сүру сапасын жақсарту жөніндегі кеңесшілері болып табылады. Жаннат еліміздің батысындағы Атырауда, ал Роза Қазақстанның оңтүстік-шығысында тұрады.
Бүгінгі таңда Қазақстанда мүгедектігі бар 750,000-ға жуық адам тұрады, олардың ішінде 101,000-нан астамы – 18 жасқа толмаған балалар. Күн сайын олар білім алуға, медицинаға, жұмысбастылыққа, өздерінің шығармашылық, спорттық таланттарын жүзеге асыру мүмкіндіктеріне тең қол жеткізу жолында кедергілерге тап болады.
Жаннат пен Роза - мүгедектігі бар адамдардың құқықтарын қамтамасыз ету және олардың өмір сүру сапасын жақсарту жөніндегі кеңесшілері
Қазақстан мүгедектігі бар адамдарға қоғам өміріне кемсітушіліксіз басқалармен тең дәрежеде қатыса алатындай жағдай жасауды көздейтін Мүгедектігі бар адамдардың құқықтары туралы конвенцияны 2015 жылы ратификациялаған.
іріккен Ұлттар Ұйымының Даму бағдарламасы (БҰҰДБ) мен Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің (ҚР ЕХӘҚМ) бастамасымен 2021 жылдың соңында мүгедектік мәселелері жөніндегі әкімдер мен министрлер кеңесшілері институтын дамыту жобасы іске қосылды. Қазіргі уақытта Қазақстан облыстарының 13 әкімінде, 4 министрде, «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасының басшысында, сондай-ақ қалалар мен аудандардың кейбір әкімдерінде кеңесшілер бар.
«Кеңесші – мүгедектігі бар адамдардың, мемлекет пен қоғамның
арасындағы байланыстырушы буын», – дейді Жаннат.
2022 жылдың наурыз айынан бастап Жаннат Атырау облысының әкіміне кеңес береді
2022 жылдан бастап ол мүгедектігі бар адамдарға инклюзивті ортаны құру үшін Атырау облысының әкіміне кеңес береді. Оның міндеті – жергілікті билікке аймақ тұрғындарының құқықтарын қамтамасыз ету және олардың өмір сүру сапасын жақсарту үшін тиімді шешімдер әзірлеуге көмектесу.
Мүгедектігі бар адамдардың проблемаларын Жаннаттан артық түсінетін адам жоқ десе болады. Ол көптеген жылдар бойы жаман дертпен күресіп, ұзақ уақытқа созылған оңалтудан өтті. Қазір ол I мүгедектік тобына жатқызылған және оның адамдарға инклюзивтілік мәселелерінде көмектесуге деген ниеті зор.
«Дәрігерлер маған айыр без ісігі диагнозын қойды. Бұл ауру өмірімнің 10 жылға жуығын алып қойды – мен жүруді, дұрыс сөйлеуді, тамақтануды қайтадан үйрендім. Қалыпты жағдайға мен тек 2019 жылы оралдым», – деп бөліседі Жаннат.
Ауыр диагноз Жаннаттан 10 жыл өмір сүрді - қазір оның 1 мүгедектік тобы бар
Ол өзі сияқты адамдарға көмектесу мүмкіндігін өзінің табандылығы мен ерік-жігері үшін алған марапаты деп санайды. Қазір әйел кеңесші ретінде ғана емес, қоғам қайраткері ретінде де танымал.
Атырау облысында барлығы 24,000-нан астам мүгедектігі бар адам тұрады. Күн сайын олар мемлекет тарапынан ғана емес, қоғам тарапынан да шешуді қажет ететін қиындықтарға тап болады. Жаннаттың айтуынша, осындай проблемалардың бірі қалалық инфрақұрылым мен әлеуметтік кеңістік нысандарының қолжетімділігі болып табылады.
Атырауда мүгедектігі бар адамдарға арналған оңалту орталығы
Ол Қазақстан өңірлеріндегі инклюзивтілік мәселелері әлі де өзекті және шешілмеген күйінде қалып отырғанын атап өтті. Көптеген мемлекеттік нысандар мүгедектігі бар азаматтарды қабылдау үшін жабдықталмаған немесе жеткілікті жабдықталмаған – оларда пандустар, көтергіштер жоқ, консультациялар беру мен қабылдау орындарының қажетті жабдықтары жоқ.
«Біз бірге адамдар өздерін жайлы әрі әлеуметтік жағынан қорғаулы сезіне алатын инклюзивті және қолжетімді ортаны құру үшін жұмыс істеуіміз керек. Олардың алдында осы мүмкіндіктерді ашу арқылы біз әр адамға прогрессивті әрі тең қоғамның бір бөлігі болуға көмектесеміз», – дейді Жаннат.
Раушанның да пікірі осындай. Ол Алматы облысы әкімінің кеңесшісі болып табылады және мүгедектігі бар адамдардың қызметтер мен инфрақұрылымға тең қолжетімділігін қамтамасыз ету мәселелерімен айналысады. Бүгінде өңірде мұндай 67,000-нан астам адам бар.
Статистикаға қарамастан, Роза ол инклюзивтілікті қамтамасыз ету мәселелерінде шынайы көріністі жеткілікті түрде көрсетпейді деп санайды.
«Мүгедектігі бар адамдар тек 1-ші және 3-ші топтар ғана емес. Тірек-қимыл аппараты проблемалары бар, зағип, нашар еститін және басқа адамдар үшін инклюзивті ортаны қалайша тиімдірек құру керектігі туралы нақты түсінік қажет. Менің ойымша, бұл мәселені егжей-тегжейлі зерттеу керек», – дейді Роза.
Роза Алматы облысы әкімінің кеңесшісі болып жұмыс істейді, онда 67,000-нан астам мүгедек адам тұрады
Ол егжей-тегжейлі мониторинг пен зерттеудің қазіргі мәселелерді шешу, әлеуметтік қолдау көрсету және қала мен облыстың қызметтері мен инфрақұрылымына тең қолжетімділікті қамтамасыз ету үшін кешенді және тиімді әрекеттерді әзірлеу үшін адамдар туралы дәлірек деректерді алуға мүмкіндік беретініне сенімді.
Әйелдің айтуынша, Қазақстанда мүгедектігі бар адамдарға білім алуға, сапалы медициналық қызметтерге қол жеткізу қиынырақ, сондықтан ол өзінің кеңесші ретіндегі жұмысы өзекті мәселелерді анықтап, оларды уақтылы болдырмауға және шешуге көмектеседі деп үміттенеді.
Бүгінгі таңда Роза мүгедек балалардың балалық шағы мен оларға білім алудың қолжетімділігі мәселелерімен белсенді айналысады.
«Жалпы білім беретін мектептерде оқуға барлық құқығы бар балалар бүгін үйде оқуға мәжбүр болып отырғаны өте өкінішті. Мүгедек балалардың бұл әлемді құрдастарымен тең дәрежеде танып-білуіне мүмкіндік беру үшін инклюзивтілікті балабақшалардан бастап енгізу қажет», – дейді Роза.
Роза да, Жаннат та атап өткендей, бүгінгі таңда Қазақстанда мүгедек балалар санының өсуі байқалады. 2010 жылы олардың саны 45,000-нан сәл ғана асса, 2022 жылға қарай 100,000-нан асып отыр.
Кеңесшілер бұл теріс тенденцияның себебін ата-аналар хабардарлығының, білім беру мен медициналық көмектің жеткіліксіздігінен көріп отыр.
«Өкінішке орай, балаларда ауыр патологиялардың болуы сирек емес. Себептердің бірі – денсаулық сақтау, әлеуметтік қорғау және білім беру мәселелерімен айналысатын үш мемлекеттік ведомствоның жұмысында бірыңғай жүйенің болмауы», – деп ой бөліседі Роза.
Оның айтуынша, жас ата-аналарды балалар милық салдануы, есту мүкістігі және басқа да күрделі диагноздар сияқты аурулардың қаупі туралы хабардар ететін және ескертетін бағдарлама қажет.
Кеңесші ретінде Жаннат облыстың көптеген аудандарын аралап, мүгедектіктің әртүрлі нысандары бар балалармен танысты. Осы жұмыстың нәтижелері туралы айта отырып, ол жұмысын 2022 жылдың күзінде бастаған талантты балаларды қолдауға арналған дүкен туралы сүйсіне айтады.
Атырау қаласындағы сатушысыз дүкен-шығармашылық балаларға арналған бірегей алаң
«Өңірлерде талантты балалар аз емес, олардың көпшілігі қолөнермен айналысады. Қиындық олардың шығармашылығы туралы білетін адамдардың аздығында. Мүгедектігі бар кез келген бала өз бұйымын сатуға қойып, сатып алушы ол үшін онлайн режимінде төлей алатын сатушысыз дүкен ашу идеясы осылайша пайда болды», – деп баяндайды Жаннат.
Жаннат балаларды мемлекет тарапынан да, қоғам тарапынан да инклюзивтілік мәселелерінде қолдау өте маңызды екеніне сенімді
Жаннат Атырауда мүгедектігі бар адамдарды тасымалдауға арналған көлік – инватаксидің жұмыс нәтижелеріне қатысты қуанышын да жасырмайды. Оның айтуынша, көптеген ата-аналар өз балаларына арналған бұл мүмкіндік туралы білмеген. Қазір қалада 3 инватакси қызметі тегін тасымалдаумен айналысып, тағы 1 тасымалдаушы 50% жеңілдік береді. Бұл мүгедектігі бар адамдарды, әсіресе балаларды әлеуметтендіру жолындағы үлкен қадам.
Қазір ол медициналық қызметтердің қолжетімділігі мен сапасын жақсарту бағытында да белсенді жұмыс істеп отыр. Биыл ол облыстың 25 медициналық мекемесіне барып, олардың инклюзивтілігі мәселелеріндегі кемшіліктерін жеке мысалмен атап өтті. Жаннат әкімдікке қаланың медициналық ұйымдарында мамандандырылған «жасыл дәліз» ұйымдастыру туралы ұсыныс енгізіп те қойған.
Кеңесші ретінде Жаннат Атырау облысының 25 медициналық мекемесіне мониторинг жүргізді
«Жасыл дәліз» мүгедектігі бар адамдарға уақтылы медициналық көмек алу үшін қажет. Медициналық мекемелердің бірінші қабаттарында талдауларды жинайтын және әртүрлі бағыттағы дәрігерлер мүгедектігі бар науқастарды қабылдайтын арнайы кабинет қажет», – дейді Жаннат.
Роза мен Жаннат кеңесшілердің жұмысы туралы айтқанда өз сезімдерін жасырмайды. Бүгінде олар өздерінің миссиясы деп атайтын іске көп уақыт пен күш жұмсайды. Бұған оларды итермелейтін себептер түсінікті де қарапайым.
БҰҰДБ жобасын атап өте отырып, олардың екеуі де жобаның кеңесшілерді біріктіретініне және нақты іс-әрекетке ынталандыратынына бір адамдай келіседі. Әйелдер мұның оң өзгерістерге және тең қолжетімділік пен мүмкіндіктерге жеткізер сапардың басы ғана екеніне сенімді.
Тағы осы тақырыпта
