ئاشتی و ململانێ و پەروەردە

دوو ساڵ پاش ئازادکردنی عێراق لە داعش، بابەتەکانی ئاشتی و ململانێ و ئاشتەوایی دەبنە جێی سەرنج و گرنگی پێدان لە زانکۆکانی ئەم وڵاتەدا.

2020 May 16

لە عێراقدا، خوێندنی فەرمی بۆتە دەروازەیەك بۆ گەنجانی پێداگر بۆ ئەوەی ببینن وڵاتەکەیان بەرەو چاکبونەوە دەڕوات پاش چەندان ساڵ لە ململانێ و لە کۆتاییدا بە ئاشتەوایی پێکەوە بژین. چل و چوار خوێندكار لە زانکۆکانی ئەنبار و بەغدا و موسڵ کۆبوونەوە و بەشداربوون لە یەکەمین یەکەدا بۆ تەواوکردنی دبلۆمی باڵا لە خوێندنەکانی ئاشتی و ململانێدا لە کۆتاییەکانی 2019 دا و بەمەش بونە یەکخستنی کۆمەڵێك ڕێبازی ئەکادیمی بۆ پیشاندانی پابەندبوونیان بە عێراقێکی یەکگرتووەوە.

د. عەبدولجەبار، لە بەشی توێژینەوەكان لە وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی، وتی "بەهۆی ئەوەی چەشتومانە و بینومانە، گرنگە وەبەرهێنان بکەین لە لێکۆڵینەوەکانی ئاشتیدا. ئێمە باوەڕمان وایە تاکی خوێندەوار دەبێتە پەیامبەر لە کۆمەڵگەکانیاندا بۆ بڵاوکردنەوەی کەلتوری ئاشتی."

لەماوەی دوو ساڵدا، بەرنامەی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ پەرەپێدان و ڕێكخراوى ناوخۆیی ئه‌ملى عێراقى وزانكۆى ئه‌نسبۆرك لە نەمسا پشتیوانیان کرد لە ئەکادیمیاکارانی زانکۆکانی بەغدا و تکریت و ئەنبار و بەسڕە و کەربەلا و کوفە و موسڵ بۆ پەرەپێدان بە یەکەمین پەیڕەوەی نیشتیمانی بۆ خوێندنی ئاشتی و ململانێیەكان. خوێندکارانی ئەم ساڵەی خوێندن 2020 کە پشتگیری دەکرێن لەلایەن وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستییەوە، دەبنە یەکەمین پۆل كە ئاشتی و ململانێ دەخوێنن وەکو مەیدان و بوارێکی گرنگی خوێندن بۆ چاکبونەوەیەکی نیشتیمانی کە لەلایەن عێراقەوە ڕابەرایەتی دەکرێت.

پرۆفیسۆر عارف ساڵح لە فاکەڵتی یاسا لە زانکۆی ئەنبار وتی:"ئەم مەنهەجە مۆرکێکی عێراقیی پێوەیە و ڕەنگدانەوەی شوناسی عێراقیە و دەرکێشراو و ڕەنگدانەوەی واقیعی کۆمەڵگەی عێراقیە، لە دەرەوە نەهێنراوە و ڕەنگدانەوەی شوێنی تر نیە."

پێکەوە ژیان بە ئاشتی بریتیە لە قبوڵکردنی جیاوازیەکان و گوێگرتن لەکەسانی تر و درککردن پێیان و ڕێزگرتن لێیان بۆ ئەوەی لە کۆمەڵگەیەکی تێگەشتوو وە گشتگیردا ژیان بەسەر بەرین. ئەم خوێندکارانە لە زانکۆی بەغدا پەیامی خۆیان بەشداری پێکرد دەربارەی ئاشتی بە بۆنەی ڕۆژی جیهانیی بۆ پێکەوە ژیانى ئاشتيانە.

"خۆت ببە ئەو گۆڕانکاریەی دەتەوێت بیبینی لە جیهاندا"

سارا دەیەوێت ببێتە کارمەندی مەیدانی پاش دەرچوون لە زانکۆ. هیواخوازە بتوانێت بەشداربێت لە لێکۆڵینەوەی گرنگ لەسەر ئاشتی و ململانێ لە عێراقدا.

"بەهەڵە لێکتێگەشتن بدۆزەوە"

ئەلجەلیل دەیەوێت لێک تێگەشتنی باشتر بدۆزێتەوە کە بۆتە هۆی ململانێ و گرژیەکان لە کۆمەڵگە جیاوازەکاندا. "من دەمەوێت 'پردێك بنیاد بنێم یارمەتیدەری هەموومان بێت باشتر پەیوەندی بەیەكەوە بكەینەوە."

"ئێمە یەکجار دەژین، کەواتە با بە دڵخۆشی بژین"

دوعا ئەفسەری پۆلیسە، دەڵێت "دەمەوێت بەردەوامبم لە خزمەتکردنی کۆمەڵگەکەم وەکو ئەفسەری سەپاندنی یاسا. بەڵام هیوادارم بە زانیاری نوێ دەربارەی چۆنیەتی مامەڵەکردن لەگەڵ بیرۆکە جیاوازەکانی ئاشتی و ململانێ، باشتر ئاشناببم بۆ ڕێگریکردن لە کێشەکانی وەکو توندوتیژیی خێزانی."

"بە جدی هەوڵبدە بۆ ئەو شتەی دەتەوێت، هیچ شتێك مەحاڵ نیە."

فاتن ئەندازیارێكە کاردەکات لەگەڵ وەزارەتی ئاودا و چالاکوانێکی مەدەنیە هەوڵ وكۆشش ئەدات بۆ مافەکانی منداڵ وتى:"دەمەوێت فێربم چۆن بتوانم ئاشتی بنیاد بنێم لە هزرى مرۆڤدا هەر لە تەمەنی منداڵیەوە، بە تایبەت کە عێراق مێژوویەکی هەیە لە جەنگی دەرەکی و ناوخۆییدا. ئێمە پێویستە کەسانێك پەروەردە بکەین کە باوەڕیان بە ئاشتی هەیە و دەیانەوێت ئاشتی بنیاد بنێم لە وڵاتەکەیاندا، وە ئەگەر توانیان لە هەموو جیهانیشدا."

"ئاشتی تەنها لەڕێی خۆشی و نیعمەتەوە دێت."

مەیسەم دەڵێت "ئەوەی سەرنجی ڕاکێشام بۆ خوێندنی ئاشتی و ململانێ ئەوەیە ئامانج لێی بە تەواوەتی مرۆییە. ئامانجی گۆڕینی ململانێی نەرێنیە بۆ ململانێی ئەرێنی و بنیادنەر- ئێمەش لە عێراقدا پێویستمان بەم جۆرەی دووهەمە. دەمەوێت بگەڕێم بەنێو بنیادنانی ئاشتیدا وەکو لێکۆڵەرێکی شیاو. ئەم کارە گرنگە بۆ ئەوەی داڕشتنی چالاکیەکانی پێکەوە ژیانی کۆمەڵایەتی بە شێوەیەک بێت بەشداربێت لە بەردەوامیدان بە ئاشتی."

"بە خۆشەویستی بژی."

ڕاوە پارێزەرە. دەڵێت:"بنیادنانی زیاتر لەسەر ئەو کارامەییەی فێری بووم لە فاکەڵتی یاسادا کە بریتیە لە نێوەندگیری و چارەسەرکردنی ململانێ، دەمەوێت ئەم تێگەشتنە نوێیەی ئاشتی و ململانێ باشترم بکات و زیاتر گەشەم پێبدات وەکو پارێزەرێك، تا منیش باشتر خزمەتی خەڵكی بکەم."

"'هەبوون یان ئەتەوێت ببیت بە."

ئیسرا هیواخوازە لە پەرەپێداندا کاربکات. دەڵێت "لەڕێی بەرجەستەکردنی ئاشتیەوە، هیوادارم پەیامی ئەرێنی زیاتر بەشداری پێبکەم. ئەگەر تۆ شتێکت هەبێت، ئەوا تەنها یەکجار دەتوانیت بیبەخشیت، بەڵام ئەگەر شتێکت بەرجەستەکرد، دووبارە و چەندبارە دەتوانیت بیبەخشیت."

"'من خەڵکی ترم پێقبوڵە."

هودا لە ئێستادا وەکو پارێزەر کاردەکات. دەڵێت "دەمەوێت ببمە ڕاهێنەر و گەنجان فێر بکەم چۆن ئاشتی بنیاد بنێن و فێری بەهاکانی هەمەچەشنێتی و لەخۆگرتنیان بکەم لە ژیانی کۆمەڵایەتی سەردەمدا."

"ژیان دروستکردن."

حەیدەر دەیەوێت ببێتە لێکۆڵەر. دەڵێت:"دەمەوێت یارمەتیدەر بم لە یەکلاییکردنەوە و خستنەڕووی هۆکارە سەرەکیەکانی ململانێکانی کۆمەڵگە لە عێراقدا. دەمەوێت یارمەتیدەر بم لە باشترکردنی ژیانی هاوڵاتیانی عێراقدا و ئاشتیەک بەشێوەیەكی بەردەوام دابمەزرێنم."

"کەی توانیت، زەردەخەنە بکە."

ڕەغدە دەڵێت "بۆم دەرکەوتووە پەیوەندیەکی گەورە هەیە لەنێوان هونەر و دیزاین و بنیادنانی ئاشتیدا، ئەم خولە هەموو خولیا و حەز و پەرۆشیەکانم کۆدەکاتەوە بۆ یارمەتیدانی کەسانی تر لە دۆزینەوەی چارەسەری داهێنەرانەدا. دەمەوێت خەڵکی ببینن عێراقێکی ئاشتیخواز شێوەی چۆنە."

'ئاشتی دەچێنین و وڵات دەدورینەوە.

نەبەء توانای گەنجان وەکو گۆڕانکاریکاران دەبینێت، دەڵێت:" دەمەوێت ببمە لێکۆڵەر و خەلکانی تر فێر بکەم چۆن پەیامەکانی ئاشتی بڵاو بکەنەوە، وەکو نەمامێك چۆن گەشە دەکات."

"ئاشتی" [بە زمانی بزماری]

میان دەڵێت "بنیادنانی ئاشتی بریتیە لە بوارێکی نوێ لە عێراقدا، بەلای زۆر کەسەوە سەرکەوتن تەنها بۆ پیشەی پزیشکی و ئەندازیاریە، بەڵام بەلای منەوە وانیە. لە خوێندنی بنیادنانی ئاشتیدا، من ئاڵنگاریی کۆمەڵگە دەکەم، ئاڵنگاریی بیرۆکە و بۆچونە نەریتیەکانیان دەکەم. من چالاکوانم و دەمەوێت پەیامەکانی ئاشتیم ببیسترێت و بە ئەرێنی کاریگەری بکاتە سەر کۆمەڵگە. بۆ ئەم مەبەستەش دەبێت سەرەتا تێبگەم باشترین شێوازی پەیوەندیگرتن چیە."

دەربارەی خوێندنی ئاشتی لە عێراق

ئەم پەیڕەوەی خوێندن لە نێوان ساڵانی 2017 بۆ 2019 پەرەیپێدراوە لە ڕێی هەماهەنگیەکی سەرکەوتووانەی نێوان بەرنامەی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ پەرەپێدان و رێكخراویی ئەلئەمەلی عێراقی و زانکۆی ئینسبۆرك و هاوپەیمانی زانکۆکانی عێراق بۆ خوێندنی ئاشتی، هەروەها بە کۆمەکیەکی باشی وەزارەتی هەماهەنگی ئابووری ئەڵمانیا لە ڕێی بانكی پەرەپێدانی ئەڵمانیا و حکومەتی یابان.

کوردی