Beograd, 30. jun 2021 – Nova saznanja o kretanju stanovništva u Srbiji, ekonomskim migracijama van zemlje, naučnim radnicima i radnicama u dijaspori, kao i o prostornim aspektima depopulacije, sinoć su predstavila četiri istraživačka tima, pobednici izazova „Podacima do boljeg razumevanja procesa depopulacije“.

Svi timovi su kombinovali zvanične sa alternativnim izvorima podataka, kako bi stekli dublji i precizniji uvid u dinamiku migracija unutar i van Srbije, koji je bliži realnom vremenu od postojećih statističkih podataka.

Njihov rad su podržali Program Ujedinjenih nacija za razvoj (UNDP), Populacioni fond Ujedinjenih nacija (UNFPA) i  Nemačka organizacija za međunarodnu saradnju (GIZ), kako bi doprineli kreiranju novih javnih politika za odgovor na depopulaciju u Srbiji.

Predstavljanju rešenja su prisustvovale Fransin Pikap, stalna predstavnica UNDP-a u Srbiji, Borka Jeremić, zamenica direktora UNFPA za Srbiju, Marija Bogdanović, vođa globalnog programa „Migracije za razvoj“ i “Migracije i dijaspora” GIZ-a u Srbiji i Natali Delić, direktorka Direkcije za strategiju i digital Telekoma Srbija.

„Kod kompleksnih izazova, kao što je depopulacija, naša sposobnost da se prilagodimo promenama i razumemo ih dok se dešavaju, presudna je za pronalaženje uspešnih i održivih rešenja. Zato smo okupili istraživače i pozvali ih da koriste nove izvore podataka, budu kreativni i inovativni, kako bi osvetlili ovaj proces iz različitih uglova. Nadamo se da će saznanja i nove metode do kojih su istraživači došli doprineti kreiranju efikasnijih javnih politika, u skladu sa novom demografskom realnošću u Srbiji, ali i u regionu i širom sveta“, rekla je Fransin Pikap, stalna predstavnica UNDP-a u Srbiji.

Prema rečima Borke Jeremić, zamenice direktora UNFPA za Srbiju, mnoge zemlje u okruženju, poput Srbije, suočavaju se sa smanjenjem broja dece, produženim životnim vekom i emigracijom. „U Srbiji je već svaka peta osoba starija od 65 godina, a efekte demografskog starenja ćemo tek sagledati. Naš regionalni program za demografsku otpornost uključuje podršku održavanju cenzusa, koji je planiran za jesen 2022. godine i čiji će nalazi biti obogaćeni jedinstvenim setom podataka iz alternativnih izvora i rešenja pobednika izazova „Podacima do boljeg razumevanja procesa depopulacije”, istakla je Jeremić.

“Migracioni profil Srbije, kao skup podataka koji se izrađuje na godišnjem nivou, predstavlja preduslov i polazni alat za rad svih organizacija i institucija koje se bave temom migracija u Srbiji. Brzina i promenljivost kojima se odvijaju migracioni tokovi u sadašnjosti iziskuju nove načine prikupljanja podataka, kao i veću raznovrsnost podataka. U cilju kreiranja odgovarajućih, pravovremenih mera pomoću kojih Srbija crpi korist iz ekonomsko-društvenog doprinosa njenih državljana u pokretu, Nemačka razvojna saradnja podržava inovativne načine generisanja podataka, uz pomoć novih naučnih istraživanja i digitalizacije”, izjavila je Marija Bogdanović, vođa globalnog programa “Migracije i dijaspora” GIZ-a u Srbiji. 

„U Telekomu Srbija smo posvećeni podršci digitalizacije našeg društva, prepoznajemo potencijal poslovnih modela zasnovanih na podacima i verujemo da kombinacija otvorenih podataka i podataka iz poslovnog sektora pruža velike mogućnosti za inovacije. Naravno, ovo je oblast u kojoj moraju da se poštuju stroge procedure, kako bi se zaštitila privatnost korisnika i osigurala etička upotreba podataka, a to zahteva mnogo vremena i pažnje u radu. Ipak, kao lider u telekomunikacijama i državna kompanija, Telekom ima i moralnu obavezu da podrži inicijative koje mogu da poboljšanju kvalitet života građana Srbije. Zato smo pronašli način da podržimo ovaj izazov i nastavićemo da podržavamo sve slične, inovativne inicijative u budućnosti“, poručila je Natali Delić, direktorka Direkcije za strategiju i digital Telekoma Srbija.

Istraživači Instituta BioSense iz Novog Sada, PopInsigh, prvi su istraživački tim koji je, zahvaljujući saradnji sa kompanijom Telekom Srbija, koristio agregirane i anonimizovane podatke jednog mobilnog operatera za otkrivanje trendova kretanja stanovništva u zemlji. Kombinujući te podatke sa satelitskim, i podacima sa OpenStreetMaps, oni su ustanovili da su opštine u Srbiji u kojima je najizraženiji trend depopulacije Novi Pazar i Tutin, što zvanični statistički podaci još uvek nisu registrovali. Sa druge strane, opštine u kojima su uočili najveći priliv stanovništva su dve beogradske - Novi Beograd i Savski venac, kao i Smederevo. Više o ovom istraživanju možete naći na: pop-insight.biosense.rs

Tim InfostudData, iz kompanije Infostud iz Subotice, koristio je podatke o ponudi i potražnji za poslovima u inostranstvu. Oni su utvrdili su da je najviše ponuda za posao u inostranstvu u periodu od 2013. do 2020. godine dolazilo iz Nemačke, a zatim iz zemalja u regionu, kao što su Hrvatska i Crna Gora i Slovenija. Po pitanju profesija, najviše otvorenih pozicija za kandidate iz Srbije bilo je iz oblasti mašinstva, građevine i informacionih tehnologija. Takođe, tim je ustanovio da su profesionalci iz Srbije najviše konkurisali za poslove u inostranstvu u oblasti tehničkih nauka, trgovine i usluga, kao i turizma, ugostiteljstva i ekonomije, a da među onima koji su iskazali želju da odu u inostranstvo radi zaposlenja ima najviše visokoobrazovanih, u životnoj dobi između 25 i 40 godina. Više o ovom istraživanju može se naći na: poslovi.infostud.com/undp-izvestaj.

Tim Bootstrappers, koji čine istraživači sa Univerziteta Harvard i Brookings Instituta analizirao je trendove odlaska ljudi iz Srbije, posebno naučnih radnika i radnica, analizom podataka Facebook Ads platforme, i podataka onlajn pretraživača za akademske publikacije Microsoft Academic. Oni su došli do saznanja da je u poslednjih 20 godina 9% naučnih istraživača koji su već imali objavljene naučne radove u zemlji napustilo Srbiju, kao i da produktivnost naših naučnika značajno raste kada rade u renomiranim institucijama u inostranstvu. Ovo istraživanje je takođe pokazalo da su najpopularnije zemlje za emigraciju iz Srbije Nemačka, Austrija i Švajcarska. Istraživači su zaključili da ovakav pristup praćenju kretanja stanovišta, u kombinaciji sa zvaničnim statističkim podacima, može pomoći da se prati obim emigracije iz Srbije na kvartalnom nivou. Više o ovom istraživanju može se naći na: measuring-depopulation.org.

Istraživači Geografskog instituta “Jovan Cvijić” pri SANU, koji čine tim Geoanalitičari, pratili su kako se kreće promena  broja stanovnika u različitim delovima Srbije prateći satelitske podatke, podatke o noćnom osvetljenju i podatke sa OpenStreetMaps. Kombinovanjem geoprostornih podataka iz različitih izvora uspeli su da dobiju sliku depopulacije mnogo približniju stanju na terenu nego što mogu da prikažu klasični demografski izvori. Njihovo istraživanje je pokazalo da se broj stanovnika u Srbiji smanjuje u perifernim delovima zemlje, u brdsko-planinskim predelima, kao i na obodima naselja. Depopulacija je tako najizraženija u Istočnoj i Jugoistočnoj Srbiji. Sa druge strane broj stanovnika raste u urbanim, kao i u sredinama koje imaju dobru saobraćajnu infrastrukturu.

Više o ovom istraživanju može se naći na: https://depopulacija.rs/

Sva četiri rešenja i podaci dobijeni u okviru izazova „Podacima do boljeg razumevanja procesa depopulacije“ su otvoreni i dostupni za slobodno preuzimanje radi daljeg istraživanja ili kreiranja novih proizvoda, svima koji su zainteresovani da ih koriste, kako bi doprineli boljem kvalitetu života ljudi u Srbiji.

Pobednička rešenja izazova „Podacima do boljeg razumevanja procesa depopulacije“ predstavljena su povodom dve godine rada UNDP Laboratorije za ubrzani razvoj u Srbiji, koja koristi inovativan pristup kako bi pronašla odgovore na složene razvojne probleme 21. veka.