LocationsYashil qo‘shimcha qiymat zanjirlarini yaratish orqali iqtisodiy barqarorlikni yaxshilash
19-January, 2024
O‘zbekistonda mamlakat bo‘ylab 130 000 dan ortiq kichik fermer xo‘jaliklari tarqalgan bo‘lib, ularning turli o‘lchamdagi uchastkalari mavjud, va bu uchastkalarda turli meva va sabzavotlar mo‘l-ko‘l o‘sadi. Ushbu meva va sabzavotlarning aksariyati ko‘pincha mahalliy bozorlarda sotiladi va yangi uzilgan holda iste'mol qilinadi. Biroq, mamlakatdagi ishlab chiqaruvchilar o‘zlarining savdo va ishlab chiqarish usullarini tobora diversifikasiya qilmoqdalar; qishloq xo‘jaligi xom ashyosini qayta ishlash orqali qo‘shimcha qiymatli mahsulotlar salohiyatidan foydalanmoqdalar.
Ushbu qo‘shimcha qiymatli tovarlar va ularning qiymat yaratish zanjirlari mamlakatning turli burchaklaridagi aholining turmush tarziga ijobiy ta'sir ko‘rsatadi. Savdo va bozor munosabatlarining paydo bo‘lishi bilan, ular O‘zbekistonning muhim eksport mahsulotiga aylanmoqda. 2022 yilda qayta ishlangan meva, sabzavot va yong‘oq eksporti hajmi 45,18 million Aqsh Dollarini tashkil etdi, 2012yilga nisbatan 50 foizga ko‘paydi.
BMTTD O‘zbekiston Hukumatini iqtisodiy barqarorlik va barqaror rivojlanish maqsadida savdo va qo‘shimcha qiymat zanjirlari salohiyatidan foydalanishda qo‘llab-quvvatlab kelmoqda.
Finlyandiya Hukumati tomonidan moliyalashtirilgan “Markaziy Osiyoda Savdoni Osonlashtirish” loyihasi doirasida biz O‘zbekistonning Kichik va O‘rta korxonalari (KO‘K) va Farg‘ona vodiysining qishloq joylaridagi fermerlari bilan hamkorlik qilmoqdamiz. Bizning hamkorligimiz fermerlarning ishlab chiqarish va eksport salohiyatini oshirish maqsadida quritilgan mevalar va yong‘oqlar, yeryong‘oq va yeryong‘oq moyi, mosh, murabbo va meva pyuresi kabi mahsulotlarni ishlab chiqarishini yaxshilashga qaratilgan.
Yashil qo‘shimcha qiymat zanjirlarini rivojlantirishga ko‘maklashish orqali, BMTTD iqtisodiy imkoniyatlarni kengaytirish, ishlab chiqarish operatsiyalariga innovasiyalar kiritish, texnologiyalar va usullarni modernizasiya qilish, kichik fermerlarni qo‘shimcha qiymat yaratish faoliyatiga qo‘shishga intiladi.
O‘zbekistondagi Farg‘ona vodiysining turli hududlaridagi uchta kichik korxona bilan o‘zaro hamkorligimizdan olingan uchta hikoya “KO‘K” istiqbolli ishlab chiqarish va eksport salohiyatini yaratish va “yashil” qiymat zanjirlarini ilgari surishda aniq yordam berayotganimizdan dalolat beradi.
Ular, shuningdek, “yashil” qo‘shimcha qiymat zanjirlari barqaror, inklyuziv va uzluksiz iqtisodiyotga ijobiy o‘zgarishlarni amalga oshirish qobiliyati orqali ish o‘rinlarini yaratish va mahalliy rivojlanishga qanday hissa qo‘shayotganini ko‘rsatadi.
Ro‘zigul fermasida murabbo ishlab chiqarish
Ro‘zigul Anorqulova uchun oziq-ovqat maxsulotlari ishlab chiqarish sevimli mashg‘ulot sifatida boshlandi va bu uning Namangan viloyati Chust shahrida o‘qituvchi bo‘lib ishlashiga qo‘shimcha daromad keltirdi.
Ro‘zigul u yerda murabbo va marmeladlar ishlab chiqarardi va mahalliy bozorlarda yangi uzilgan mevalarni sotardi. Tez orada qishloq xo‘jaligi va tadbirkorlik uning ishtiyoqiga aylandi va pensiya yoshiga yetganida, u yanada ulug‘vor loyihani amalga oshirishga qaror qildi. Shunday qilib, 2016 yilda “Gulroz-D” MChJ tashkil etildi.
Murabbo ishlab chiqarish uy sharoitida va qo‘lda bajariladigan ish edi; yoz va kuzda ishchilar band bo‘lardilar, boshqa mavsumlarda esa ish to‘xtab qolardi, bu esa ishchilarning barqaror daromad olishlariga to‘sqinlik qilardi.
Ushbu muammoni bartaraf etish uchun BMTTD murabbo ishlab chiqarish jarayonini yarim avtomatlashtirishni joriy etishni qo‘llab-quvvatladi. Taqdim etilgan uskunalar tomonidan oddiy, ammo samarali aralashuv tufayli Gulroz-D MChJ osongina mahalliy iqtisodiyotga katta hissa qo‘shadigan jamiyatga aylandi. Kuniga 300 banka murabbo ishlab chiqarish quvvatiga ega bo‘lish imkoniyati yaratildi; shuningdek, ushbu kompaniya yanada barqaror daromad keltiradigan va mavsumiy tebranishlarga bog‘liq bo‘lmagan biznesga aylandi. Ilgari kompaniya xom ashyo yetkazib berish uchun faqat o‘z bog‘iga tayanar edi: endi u yana uchta ishlab chiqaruvchilar bilan shartnomalar imzoladi. Ta'minotning o‘sishi bandlikning oshishiga olib keldi: endi "Gulroz-D" 6 kishini ish bilan ta'minlashi mumkin, ulardan 5 nafari ayollardir.
Ro‘zigul o‘qituvchi sifatida boshqa yosh va qiziquvchan tadbirkorlarning bilim va tavsiyalaridan bosh tortmaydi, va ularning aksariyati ayollardir. Biroq, u hali ham ko‘p narsalarni o‘rganishi kerak. U o‘z mahsulotlarini Yevropa mamlakatlari va Turkiyaga eksport qilish bo‘yicha kelajak uchun prognozlar tayyorlaydi. Buning uchun xalqaro sertifikatlar olish va eksport bozorlari standartlariga rioya qilish zarur. BMTTD treninglari bilimdagi bunday bo‘shliqni bartaraf etishga qaratilganligi sababli, "Gulroz-D" qayta ishlangan meva mahsulotlariga e'tiborni qaratadi va ularni manfaatdor bozorlarga eksport qilishni boshlaydi.
Otabekning meva Va rezavorlardan yaratilgan pyuresi
O‘zining boy qishloq xo‘jaligi mahsulotlari bilan mashxur bo‘lgan O‘zbekistonning Andijon viloyatida oziq-ovqat sanoatining kelajagi porloq ko‘rinishga ega edi. Bu “Cibus Natural” MChJ asoschisi va rahbari Otabek Ziyaevning viloyat hokimi bilan biznes uchrashuvidan keyin paydo bo‘lgan asosiy xulosa bo‘ldi. 2018-yilda “Cibus Natural” ekologik va sog‘lom iste'mol mahsuloti sifatida joylashtirilgan murabbo ishlab chiqarishni boshladi.
Shundan keyin, mahalliy ko‘rgazmada fermentlangan sut mahsulotlarini ishlab chiqaradigan kompaniyalar taklif bilan “Cibus Natural”-ga murojaat qilishdi. Ushbu kompaniyalarning asosan kartoshka pyuresi shaklida ishlatadigan meva va rezavor to‘ldiruvchi moddalari faqat Rossiya va Belorussiyadan import qilinadigan tovarlar edi.
Agar “Cibus Natural” ushbu ingredientni ishlab chiqarish imkoniyatiga ega bo‘lganida, ushbu kompaniyalar mahalliy ta'minotga juda qiziqishgan bo‘lardi. Biroq, dastlabki muzokaralar shuni ko‘rsatdiki, kompaniya sifat va xavfsizlik standartlariga javob beradigan ba'zi o‘zgarishlar kiritishi kerak edi; “Rash-Milk Plyus” MChJ kabi kompaniyalar sterillikni ta'minlash va saqlash muddatini oshirish uchun meva pyuresini quyish va tashishni aseptik qadoqda amalga oshirish shartini qo‘yishdi.
“Cibus Natural” kompaniyasi BMTTDni kompaniyadagi o‘zgarishlarning butun jarayonida ularga hamroh bo‘ladigan hamkor sifatida aniqladi. Birinchidan, “Savdoni osonlashtirish” loyihasi ularni juda muhim chora - aseptik qadoqga quyish mashinasini sotib olish orqali qo‘llab-quvvatladi.
Bundan tashqari, “Cibus Natural” rejalashtirish, qo‘shimcha qiymat zanjirini yaratish, xalqaro sertifikatlash va sifat standartlari bo‘yicha va nihoyat, eksport imkoniyatlaridan foydalanish kabi bir qator o‘quv kurslariga qo‘shildi. Yangi ishlab chiqarish liniyasi ishga tushirilgandan so‘ng, bu darhol ishlab chiqarish quvvatining o‘sishida (deyarli ikki baravar), mahsulot assortimentining kengayishida va aholining zaif qatlamlari uchun yangi ish o‘rinlari (10) yaratilishida aks ettirildi. Endi “Cibus Natural” mazali meva va rezavor pyuresi ingredientlarini yetkazib beruvchi sifatida mahalliy bozorda kuchli va raqobatbardosh pozisiyani egallashga intilmoqda. Ammo uzoqroq muddatda kompaniya eksportni rivojlantirishni rejalashtirmoqda. Ular allaqachon o‘z mahsulotlarini sifatli va organik sertifikatlashga erishdilar va kelgusi oylarda sertifikatlash jarayonini yakunlashni rejalashtirmoqdalar.
Garden House quritilgan mevalari va dukkaklik mahsulotlari
Farg‘ona shahrida joylashgan "Garden House" MChJ quritilgan mevalar ishlab chiqaruvchisi uzoq vaqtdan beri eksport geografiyasini kengaytirishga intilmoqda. Shu maqsadda kompaniya Markaziy Osiyo va undan tashqarida o‘tkaziladigan xalqaro ko‘rgazmalarda mahsulot xaqida xabardorlikni oshirish va mijozlar bilan aloqalarni o‘rnatishga faol intilib kelmoqda, ayniqsa G‘arbiy Yevropa va Aqshda. "Garden House" eksport bozorlarida ishonchni mustahkamlash uchun qadoqlash muhimligini, shuningdek, oziq-ovqat xavfsizligi va qo‘shimchalardan foydalanmasdan saqlash muddatini oshirishning eng muhim standartlari va qoidalarini anglab, ushbu tajribadan ko‘p narsalarni o‘rgandi.
Ularning korxonasida mahsulotni qabul qilishdan tortib, birlamchi qadoqlashgacha bo‘lgan barcha ishlar qo‘lda bajarilardi, bu, ayniqsa o‘rim-yig‘im paytida ko‘plab muammolarni keltirib chiqarardi, chunki bu qayta ishlashni sekinlashtirib, xavfsizlik qoidalariga rioya qilishni xavf ostiga qo‘yardi. Keyinchalik, “Aid for Trade” tufayli “Garden House” o‘z faoliyatini modernizasiya qildi, saralash stoli, mahsulotlarni yuvish mashinasi, konveer lentalari, quritish va qadoqlash uskunalarini yetkazib berish orqali quvvat va mahsuldorlikni oshirdi. Natijalar ajoyib bo‘ldi: 16 ta yangi ish o‘rinlari yaratildi, ulardan 10 tasi ayollar uchun, kunlik ishlab chiqarish quvvati esa 2,500 tonnani tashkil etdi. Endi, shuningdek, "Garden House" tomonidan talab qilinadigan sifat va xavfsizlik standartlarini tushunadigan va kontrakt asosida ishlaydigan ko‘plab mahalliy fermerlar tufayli, ular Polsha, Germaniya va Aqsh bilan eksport shartnomalari hajmini oshirdilar. Eksport shartnomalari 2 million AQSh dollaridan oshdi. Kompaniyaning bosh direktori va asosiy aksiyadori Mirzohid Niyozov endi quyidagilarni aytib o‘tishi mumkin:
Fermerdan oxirgi mijozgacha qo‘shimcha qiymat zanjirining har bir bosqichi nazorat qilinadi va shaffof bo‘ladi. Aytishimiz mumkinki, biz barcha qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini Yevropa va Aqshga eksport qilishga to‘liq tayyormiz va hamkorlik qilishga ham tayyormiz.Mirzohid Niyazov, "Garden House" MChJ ning bosh direktori
Finlyandiya hukumati tomonidan moliyalashtiriladigan “Markaziy Osiyoda savdoni rivojlantirishga ko‘maklashish” loyihasi O‘zbekistonda 2012 yildan beri amalga oshirilmoqda. Loyihaning to‘rtinchi bosqichi to‘rtta tanlangan qo‘shimcha qiymat zanjiriga qaratilgan: quritilgan mevalar va yong‘oqlarning aralashmalari; yeryong‘oq va yeryong‘oq moyi; mosh; loviya; murabbo, jele va meva pyuresi. Ushbu ustuvor qiymat zanjirlari shu sababdan tanlab olindiki, chunki ularni ishlab chiqarishda O‘zbekistonning tabiiy va ekologik resurslaridan barqaror foydalaniladi, shu bilan birga ularning hajmi, sifati oshadi, hamda eksport hajmi oshadi va barchaga, ayniqsa ayollar uchun yangi, munosib ish o‘rinlari yaratiladi. “Aid for Trade” loyihasining asosiy maqsadi Markaziy Osiyo davlatlarini yashil qo‘shimcha qiymat zanjirlarini rivojlantirish orqali inklyuziv va barqaror o‘sishni rag‘batlantirishda qo‘llab-quvvatlashdan iborat. Bunga yashil qo‘shimcha qiymat zanjirlarini rivojlantirish, iqtisodiyotning raqobatbardoshligini oshirish va iqtisodiyotni diversifikasiya qilish va Covid-19 va boshqa tashqi zarbalar natijasida yuzaga keladigan yangi tendensiyalarga moslashish orqali yanada barqaror, xavfsiz va jinsga sezgir iqtisodiy tuzilmalarni yaratish orqali erishiladi.
Related
content
content
