Gara deňiz hemişe meniň hyýalymy tolgundyrýardy. Başga hiç bir deňiz onuň ýaly gara däldir, şonuň üçin onuň düýbünde nämeleriň bolup geçýändigini diňe göz öňüne getirip bilersiňiz.

Çagalygymda men suwuň içinde tolkunlar bilen dem alýan, güýçli, gaharjaň, mifiki jandaryň ýaşaýandygyna ynanýardym. Garaňkylykda deňiz ýagtylýardy. Nägehanyň keýpi üýtgände bolsa, suw haýwanlary käwagt suwdan daşyna zyňylýardy.

Biziň daşky gurşaw taslamamyzyň iň soňky ylmy gözleglerini görüp, men bu güýçli nägehanyň ýagdaýy üçin gorkýaryn. Biziň Gara deňzimiz howp astyndadyr. Eger ony adamlar tarapyndan edilýän işlerden goramak üçin çäreler görülmese, onuň biodürlüligi ýuwaş-ýuwaşdan ýitip gider.

Gara deňzi arassalamak boýunça edilen soňky tagallalara garamazdan, kenarýaka sebitleriniň hemmesinden hapa suwlar henizem deňze akmagyny dowam edýär, munuň beýledigini ýaňy-ýakynda geçiren gözlegimiň netijesi subut edýär. Parasetamol ýaly lukmançylyk galyndylary, şeýle hem kofein, güne garşy losýonyň düzüm bölekleri, pestisidler we ýangyna garşy serişdeler balyklary, molýuskalary we suwotulary zäherleýän ölüm howply kokteýlini emele getirýär.

Şeýle hem deňziň ortasynda suw guşlaryny we delfinler ýaly süýdemdirijileri bogýan plastmassa önümleriniň toplanan ýeri bar. Ýaňy-ýakynda biz teni plastmassa simi bilen kesilen ýaş delfini gördük. Meniň pikirimçe, bu sim ony ulaldygyça ýuwaş-ýuwaşdan öldürer.

Emma entäk umyt hem bar. Mysal üçin, Gürjüstanyň kenarlarynda seýrek duş gelýän ustrisanyň bir görnüşi 35 ýyldan soň ýaňadan peýda bolup başlady. Bu saglygyň alamaty. Umuman aýdanyňda, deňiz ekosistemasy henizem “öz ýaşaýjylaryny” agressiw görnüşlerden goramak üçin ýeterlik derejede güýçlidir. Delfinleriň dürli görnüşleri gülläp ösýär. Bu seýrek zat. Şeýle hem biz deňziň düýbünde organiki galyndylary iýýän täze mikroblar toparyny tapdyk.

Muňa garamazdan, eger biz gowy işimizi dowam etdirmek we mundan buýanky zyýany çäklendirmek islesek, biz hakyky söweş bilen ýüzbe-ýüz bolmaly bolarys. Biz adamlaryň ýaşaýyş durmuşyny üýtgetmeli, başgaça pikirlenmeli we deňzi ileri tutmaly bolarys. Wagtyň geçmegi bilen, biz plastik paketleri we beýleki bir gezek ulanylýan zatlary gadagan etmeli we sarp edişimize has jogapkärçilikli çemeleşmeli bolarys. Biz has ýaşyl pudaklary gorarys we goldaw bereris.

Bu zatlaryň hemmesi şol çagalyk wagtymda hyýalymda göz öňüme getiren nägehanymy diri saklar diýip pikir edýärin. Şol sebäpden hem bu wezipe meniň üçin örän ýakyndyr.